Part of 1. Cwestiynau i'r Prif Weinidog – Senedd Cymru am 2:06 pm ar 8 Mawrth 2022.
Fel yr wyf i wedi dweud dro ar ôl tro yma ers Deddf Lleoliaeth 2011 y DU, mae Llywodraeth Cymru wedi bod yn rhyfedd o amharod i weithredu ei hagenda hawliau cymunedol. Ac er bod yr amcanion llesiant yn Neddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015 yn cynnwys pobl sy'n cyfrannu at eu cymuned, yn cael eu hysbysu, eu cynnwys ac yn cael gwrandawiad, yn rhy aml nid yw hyn wedi digwydd oherwydd nad yw wedi cael ei fonitro, oherwydd nid yw pobl mewn grym eisiau ei rannu na deall y byddai hyn yn creu gwasanaethau mwy effeithlon ac effeithiol. Mae papur trafod Canolfan Cydweithredol Cymru o fis Ionawr, 'Cymunedau'n Creu Cartrefi', yn datgan bod Cymru ar ôl gwledydd eraill yn y DU pan ddaw i hawliau perchnogaeth gymunedol, gan ychwanegu nad yw'r polisïau yng Nghymru yn cynnig yr un grymusiad ag y mae cymunedau yn Lloegr, neu, yn arbennig, yn yr Alban yn ei fwynhau, gan eu bod nhw naill ai'n canolbwyntio yn gyfan gwbl ar asedau a chyfleusterau sy'n eiddo i gyrff cyhoeddus neu'n ei gwneud yn angenrheidiol i gorff cyhoeddus gymryd rhan uniongyrchol i weithredu'r grym. A chanfu adroddiad diweddar y Sefydliad Materion Cymreig 'Our Land: Communities and Land Use' mai cymunedau Cymru yw'r rhai sydd wedi'u grymuso leiaf ym Mhrydain, a dywedodd grwpiau cymunedol yng Nghymru wrthyn nhw am sefyllfa fympwyol, ddigalon heb fawr o broses wirioneddol i gymunedau gymryd perchnogaeth o asedau cyhoeddus neu breifat. Sut felly ydych chi'n ymateb i alwadau yn y ddau adroddiad newydd hyn i Lywodraeth Cymru gryfhau hawliau grymusiad a pherchnogaeth cymunedol?