Diolch, Ddirprwy Lywydd. Roedd adroddiad y Sefydliad Materion Cymreig a ryddhawyd yr wythnos hon yn peri gofid. Daeth i'r casgliad mai cymunedau Cymru yw'r rhai sydd wedi'u grymuso leiaf yn y DU. Adleisiwyd hyn yn ystod sgwrs a gefais yr wythnos hon gyda rhywun a oedd yn rhan o'r ymdrechion i adfer sefydliad y glowyr yn Abertyleri, adeilad a oedd unwaith yn wych ac sydd wedi gweld dyddiau gwell ond a allai unwaith eto fod yn ganolbwynt i'r gymuned. Dywedodd yr unigolyn hwnnw wrthyf fod llawer o'r bobl y buont yn siarad â hwy am y prosiect yn obeithiol y gallai pethau newid er gwell yn y gymuned honno.

Pe bai cymunedau'n ymrymuso fel sy'n digwydd yn yr Alban, gallai pethau fod yn wahanol iawn i bobl, a gellid rhoi gobaith iddynt. Yn yr Alban, mae hawl statudol i brynu asedau cymunedol pan gânt eu cyflwyno i'w gwerthu neu eu trosglwyddo, ond nid oes ganddynt unrhyw beth felly yng Nghymru. Mae gan gymunedau yn Lloegr hyd yn oed, sy'n cael ei llywodraethu gan y Torïaid, fwy o hawliau perchnogaeth gymunedol ar adeiladau. Os ydym am greu cymunedau iach, cadarn ac wedi'u grymuso, mae angen unioni'r anghysondeb hwn cyn ei bod hi'n rhy hwyr. Diolch yn fawr iawn am gyflwyno'r ddadl hon, Rhys.