Yn wir, a rhaid i blismona adlewyrchu realiti demograffig, daearyddol a hanesyddol a lle mae troseddu'n digwydd mewn gwirionedd a sut y mae'n symud, nid dyheadau neu ddiffyg dyheadau gwleidyddion penodol.

Arweiniodd gwaith is-bwyllgor y Cynulliad a oedd yn ystyried y cynnig i uno heddluoedd Cymru ar y pryd, is-bwyllgor yr oeddwn yn aelod ohono, at roi'r gorau i uno heddluoedd ledled Cymru a Lloegr. Fel y dywedais yn y ddadl ym mis Chwefror 2006 ar hyn, dywedodd awdurdodau'r heddlu wrthym y byddai cost flynyddol ychwanegol ad-drefnu Cymru gyfan oddeutu £57 miliwn, gyda'r prif gwnstabl yn dweud y byddai hyd yn oed yn fwy. Ac roedd hynny 16 mlynedd yn ôl.

Gellir cymharu, wrth gwrs, â'r Alban a Gogledd Iwerddon, lle mae plismona'n fater sydd wedi ei ddatganoli, ond am resymau daearyddol a hanesyddol, mae'r sefyllfa yng Nghymru yn gwbl wahanol. Cadwodd un Lywodraeth ar ôl y llall yn y DU ymrwymiad i ail-ddatganoli plismona yng Ngogledd Iwerddon wedi i reolaeth uniongyrchol ddod i ben, ac os nad ydych yn deall pam, efallai y dylech ddarllen eich llyfrau hanes.

Mae 48 y cant o bobl Cymru yn byw o fewn 25 milltir i'r ffin â Lloegr a 90 y cant o fewn 50 milltir ac mae hynny'n adlewyrchu'r patrymau troseddu. Mewn cyferbyniad, dim ond 5 y cant o boblogaethau cyfun yr Alban a Lloegr sy'n byw o fewn 50 milltir i'r ffin rhwng y gwledydd hynny. Er hynny, dim ond un cyfeiriad a geir yn adroddiad Thomas at fater allweddol troseddoldeb trawsffiniol, yng nghyd-destun llinellau cyffuriau, a'r unig ateb y mae'n ei argymell yw cydweithio ar draws y pedwar heddlu yng Nghymru, mewn cydweithrediad ag asiantaethau eraill, heb unrhyw gyfeiriad at sefydlu gweithio ar y cyd â phartneriaid cyfagos ar draws y ffin trosedd a chyfiawnder anweledig â Lloegr.

Wel, fel y dysgais pan ymwelais â Titan, uned troseddau cyfundrefnol ranbarthol y gogledd-orllewin, sef cydweithrediad rhwng Heddlu Gogledd Cymru a phum heddlu yng ngogledd-orllewin Lloegr, gwneir holl waith cynllunio at argyfyngau gogledd Cymru gyda gogledd-orllewin Lloegr; mae 95 y cant neu fwy o droseddu yng ngogledd Cymru yn lleol neu'n gweithredu ar sail drawsffiniol, o'r dwyrain i'r gorllewin; nid oes gan Heddlu Gogledd Cymru unrhyw weithgarwch sylweddol sy'n gweithio ar sail Cymru gyfan; a bod tystiolaeth a roddwyd i gomisiwn Thomas gan y prif gwnstabliaid a chomisiynwyr yr heddlu a throseddu yng Nghymru wedi'i 'hanwybyddu' i raddau helaeth—rwy'n dyfynnu—yn adroddiad y comisiwn.

Fel y dywedais yma fis diwethaf, byddai datganoli plismona felly'n wallgofrwydd gweithredol ac yn ynfydrwydd ariannol. Datganoli plismona—[Torri ar draws.]

Gwrandewch ar y dystiolaeth, rhowch y gorau i wneud sylwadau gwirion, tyfwch i fyny, a gwrandewch ar yr arbenigwyr rwy'n eu dyfynnu yma.

Byddai datganoli plismona yn cyflawni'r gwrthwyneb i ddatganoli go iawn, gan fygwth mynd â mwy o bwerau o ranbarthau Cymru, a chanoli'r rhain yng Nghaerdydd—