Part of the debate – Senedd Cymru am 5:43 pm ar 9 Mawrth 2022.
Diolch yn fawr iawn, Ddirprwy Lywydd. Rwy'n credu y dylai'r Aelod dros Ddwyfor Meirionnydd fynd i orwedd a mesur ei bwysedd gwaed a threulio ychydig llai o amser ar Twitter.
Mae'n bleser llwyr cymryd rhan yn y ddadl bwysig hon heno, neu'r prynhawn yma. Felly, mae gennym argyfwng tai yng Nghymru ar hyn o bryd, argyfwng y gellid bod wedi ei osgoi'n llwyr, ond oherwydd bod Llywodraeth Cymru wedi methu yn eu dyletswydd i ddarparu cyflenwad digonol o dai fforddiadwy, mae rhai o fy etholwyr yn byw mewn gwestai a llety gwely a brecwast yn y Rhyl, yn y Westminster Hotel yn bennaf. Mae fy etholwyr sy'n ddigon ffodus i beidio â bod mewn llety dros dro yn cael eu gorfodi'n rhy aml o lawer i fyw mewn anheddau sy'n gwbl anaddas ar gyfer eu hanghenion.
Mae plant anabl gan un o fy etholwyr, y bûm yn ymdrin â hi ers yr etholiadau fis Mai diwethaf, ac mae hi wedi bod yn aros ers blynyddoedd am eiddo wedi'i addasu ar gyfer anghenion ei phlant. Mae hyn yn gwbl annerbyniol, ac mae'r methiant i fynd i'r afael â phrinder tai cymdeithasol ers dechrau datganoli wedi dwysáu dioddefaint cymaint o deuluoedd ar draws fy etholaeth i ac ar draws Cymru.
Mae'r methiant i adeiladu'r 12,000 o gartrefi y flwyddyn yr oedd Cymru eu hangen wedi golygu bod nifer mawr o deuluoedd yn gorfod byw mewn tai israddol, tai drud, neu ddim tai o gwbl. Nid yn unig y mae Llywodraeth Cymru wedi methu adeiladu cartrefi newydd, maent hefyd wedi methu mynd i'r afael â'r pla o gartrefi gwag y tynnodd yr Aelod dros Aberconwy sylw atynt wrth agor y ddadl. Rhaid ei bod yn ddigalon iawn i bobl sy'n ymdrechu i fagu eu teuluoedd mewn llety cyfyng neu mewn ystafell gwesty weld dwsinau o dai gwag—tai sy'n segur flwyddyn ar ôl blwyddyn, yn mynd yn adfail pan allent ddarparu cysgod i deulu, man lle y gall plant chwarae mewn gardd a dod â bywyd i strydoedd gwag.
Ond nid diffyg buddsoddiad mewn adeiladau newydd neu droi eiddo gwag yn gartrefi yn unig sy'n broblem—mae'r anallu i ddiogelu ar gyfer y dyfodol hefyd yn broblem. Mae llawer o'n stoc dai yn dal i ddibynnu ar danwydd ffosil ar gyfer gwresogi a choginio. Mae hyn yn broblem wrth inni geisio cyflawni ein rhwymedigaethau sero net, ond mae hefyd yn gadael tenantiaid ar drugaredd prisiau tanwydd cyfnewidiol. Mae rhyfel Putin yn Wcráin wedi dysgu mai camgymeriad yw dibynnu ar ffynonellau tanwydd o ranbarthau geowleidyddol ansefydlog. Eleni, mae'n rhyfel ar garreg ein drws yn Ewrop, ond y flwyddyn nesaf efallai mai'r dwyrain canol fydd yn bygwth ein diogelwch tanwydd. Disgwylir i brisiau tanwydd dreblu eleni o ganlyniad i ymosodiad Putin ar Wcráin.