4. Datganiad gan y Dirprwy Weinidog Newid Hinsawdd: Diweddariad ar y Strategaeth Ddigidol

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:22 pm ar 15 Mawrth 2022.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Lee Waters Lee Waters Labour 3:22, 15 Mawrth 2022

(Cyfieithwyd)

Diolch, Dirprwy Lywydd, ac yn awr dyma rywbeth hollol wahanol. [Chwerthin.]

Flwyddyn yn ôl, fe wnaethom ni gyhoeddi strategaeth ddigidol newydd i Gymru, strategaeth sy'n nodi sut yr ydym ni'n dymuno defnyddio technoleg ddigidol a data mewn ffyrdd amgen i wella bywydau pobl a helpu busnesau a chymunedau i ffynnu, ac rydym ni newydd fod yn trafod y defnydd o dechnolegau digidol a data wrth fapio llifogydd a monitro tomenni glo fel enghraifft ymarferol o sut y gall hynny wella'r dull o ddarparu gwasanaethau cyhoeddus.

Rwy'n awyddus i dynnu sylw heddiw at rywfaint o'r cynnydd a wnaethom ni ers cyhoeddiad y strategaeth y llynedd. Y pwynt allweddol sy'n werth ei ailadrodd yw nad gwir ystyr technolegau digidol yw'r offer a ddefnyddir; ond diwylliant pobl sy'n eu defnyddio nhw. Maen nhw'n ein galluogi ni i edrych ar hen broblemau mewn ffyrdd newydd, a bod yn agored, a'r egwyddorion digidol allweddol o iteriad, gwaith ar y cyd ac, yn allweddol, ddyluniad sy'n canolbwyntio ar y defnyddiwr. Flwyddyn yn ddiweddarach, mae'r strategaeth wedi ennyn cyffro ynghylch yr hyn yr ydym ni'n ei wneud yng Nghymru a sut y gall ein dull gweithredu ni wneud gwahaniaeth i wasanaethau cyhoeddus.

Rydym ni wedi sefydlu ecosystem arweinyddiaeth ddigidol, a allai swnio braidd yn ddiflas ac yn rhy dechnegol ond sy'n hollbwysig mewn gwirionedd, ac roedd hwnnw'n fwlch allweddol i'w lenwi wrth i'r Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus ac eraill edrych ar nifer o enghreifftiau, ac rydym ni wedi cael trefn ar hynny. Felly, mae yna ganolfan newydd gennym ni erbyn hyn ar gyfer gwasanaethau cyhoeddus digidol a phrif swyddogion digidol ar gyfer llywodraeth leol, Llywodraeth Cymru a phrif swyddog deintyddol y gwasanaeth iechyd a gaiff ei benodi cyn bo hir. Ein nod ni nawr yw gweld hynny'n aeddfedu ac yn ehangu drwy'r sector cyhoeddus i gyd.

Mae'r ganolfan ddigidol eisoes yn grymuso sefydliadau'r sector cyhoeddus i fabwysiadu dull digidol o weithio. Mae hyn yn cynnwys cefnogi Chwaraeon Cymru i ehangu cyrhaeddiad eu grantiau nhw, a datblygu gwasanaeth negeseuon testun wrth weithio gyda gofal cymdeithasol i oedolion yng Nghastell-nedd Port Talbot, ac archwilio gwasanaeth gwastraff peryglus newydd gyda Cyfoeth Naturiol Cymru, gan ddefnyddio'r dull hwn o iteru a dylunio sy'n canolbwyntio ar y defnyddiwr. Mae'r ganolfan hefyd yn casglu mewnwelediadau ynglŷn â dulliau pobl o gael gofal sylfaenol fel rhan o wasanaethau digidol GIG Cymru i gleifion a'r rhaglen gyhoeddus.

Dirprwy Lywydd, fe fydd diogelwch seibr a chydnerthedd effeithiol yn allweddol i ddarpariaeth lwyddiannus y gwasanaethau hyn. Mae'r ganolfan hefyd yn arwain adolygiad o dirwedd gwasanaethau cyhoeddus—gan roi ystyriaeth fanwl i aeddfedrwydd digidol a thechnolegol y gwasanaethau cyhoeddus yng Nghymru. Fe fydd hyn yn bwysig iawn—yn hollbwysig—i'n helpu ni i flaenoriaethu gwaith dros y blynyddoedd nesaf.

Rydym ni'n canolbwyntio nawr ar atgyfnerthu digidol yn y ffordd yr ydym ni'n gweithio. Nid oes y ffasiwn beth â sment digidol eto, serch hynny, mae hi'n werth ei atgyfnerthu. Rydym ni—unwaith eto, wedi dysgu o adroddiadau'r Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus—cyfres o safonau gwasanaeth digidol sy'n caniatáu i unrhyw un ddatblygu cyfres o wasanaethau mewn ffordd iteraidd, ystwyth sy'n canolbwyntio ar y defnyddiwr—unwaith eto, yr egwyddorion digidol allweddol. Ac rwy'n awyddus i'r rhain gael eu mabwysiadu, gan ganolbwyntio digyfaddawd ar anghenion y defnyddwyr i gefnogi canlyniadau gwell i bawb, a hefyd, yn hollbwysig, gynnig cyfle i ganolbwyntio gwasanaethau cyhoeddus ar eu defnyddwyr nhw unwaith eto. Dyna hanfod hyn yn y pen draw.

Wrth wireddu ein huchelgeisiau ni, mae angen i ni gydnabod y rhwystrau. Mae Cymru yn wynebu'r her fyd-eang o ran prinder sgiliau, ac mae cyrff y sector cyhoeddus yn chwilio am ddoniau mewn marchnad lafur hynod gystadleuol. Fe all prentisiaethau helpu, yn ogystal ag uwchsgilio a meithrin y doniau sydd gennym ni eisoes mewn swyddi digidol, data a thechnoleg.

I'r bobl hynny nad yw'r sgiliau na'r hyder digidol ganddyn nhw, rydym ni'n ystyried safon ofynnol ar gyfer bywyd digidol genedlaethol. Fe gaiff honno ei datblygu drwy ymgysylltu â phobl sydd wedi'u cynnwys neu wedi'u hallgáu’n ddigidol ledled Cymru, er mwyn nodi'r hyn y mae ei wir angen ar bobl i fod yn rhan o'r byd digidol modern.

Mae meithrin diwylliant digidol yn cynnwys cydnabod pwysigrwydd y data a gweithio mewn partneriaeth. Rydym ni newydd drafod y stormydd diweddar, Dirprwy Lywydd, lle gwelsom ni Fap Data Cymru yn cael ei ddefnyddio fel llwyfan geo-ofodol yn y sector cyhoeddus i nodi lle yr oedd pobl agored i niwed yn byw, lle i dargedu ein cefnogaeth ni, a sut mae gwneud penderfyniadau yn gyflym ac yn effeithiol yn achub bywydau. Datblygiad digidol ac arloesedd ar waith yw hynny yn y ffordd yr ydym ni'n rhedeg gwasanaethau cyhoeddus yng Nghymru.

Rydym ni hefyd yn buddsoddi mewn prosiect Cyflymydd Cenedl Ddata i Gymru. Fe ysbrydolwyd honno gan argymhelliad yn adolygiad Brown ar gyfer arloesi digidol, ac mae honno'n bartneriaeth rhwng prifysgolion Cymru, sy'n cyflwyno nifer o brosiectau cyffrous gyda diwydiant, er enghraifft, a defnyddio deallusrwydd artiffisial i reoli tir yn y ffordd orau a lleihau'r perygl o lifogydd.

Cysylltedd digidol yw sail y strategaeth ddigidol. Yn ysbryd bod yn agored, Dirprwy Lywydd, fe hoffwn i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i chi ynglŷn â darpariaeth band eang yng Nghymru. Fel gŵyr yr Aelodau, er na chafodd telathrebu ei ddatganoli i Gymru, mae Llywodraeth Cymru wedi parhau i ddod i'r adwy pan na ddarparodd y farchnad na Llywodraeth y DU fand eang cyflym a dibynadwy.

Rydym ni wedi darparu band eang gigabit sy'n addas ar gyfer y dyfodol i bron i 26,000 o safleoedd drwy gyflwyno ffibr llawn ein hunain gydag Openreach. Rydym ni hefyd wedi darparu cyllid ychwanegol i ychwanegu at gynllun talebau band eang gigabit Llywodraeth y DU. Mae hyn wedi dyblu'r swm sydd ar gael i gartrefi a busnesau lle mae cyllid y DU wedi methu ag adlewyrchu gwir gost ei gyflwyno yn nhirwedd Cymru. Mae'r cynnig atodol gan Lywodraeth Cymru wedi cefnogi dros 1,300 o gartrefi a busnesau wrth gysylltu ag ef.

Fodd bynnag, yn wyneb y pwysau parhaus sydd ar y gyllideb, ni allwn ni ddal ati i warantu Llywodraeth y DU sydd â'r cyfrifoldeb dros y maes hwn. Felly, fe fydd y gwaith atodol yn dod i ben ar 31 o fis Mawrth 2022. Mae maint yr arian a ddarperir yn sgil y swm atodol ledled y DU yn awgrymu y dylai Llywodraeth y DU adolygu trothwy cost uchaf y cynllun i adlewyrchu'r gost o ddefnyddio band eang gigabit mewn ardaloedd gwledig ac anghysbell. Rwyf i wedi ysgrifennu at y Gweinidog Gwladol yn yr Adran Ddigidol, Diwylliant, Cyfryngau a Chwaraeon, ac wedi cyfarfod â hi, i bwysleisio'r pwynt hwn.

Roedd oedi i fod ymhen ychydig amser yng Nghymru ynglŷn â'r cynllun hwn wrth i'r caffaeliadau ar gyfer Prosiect Gigabit ddechrau, ond fe fydd ceisiadau am dalebau a dderbyniwyd cyn y dyddiad cau sy'n bodloni meini prawf y cynllun yn parhau i fod yn gymwys am gyllid atodol. O ran Prosiect Gigabit, rydym ni'n pwyso ar Lywodraeth y DU i sicrhau y rhoddir cyfran deg i Gymru o'r £5 biliwn o fuddsoddiad ar gyfer anghenion cartrefi a busnesau yng Nghymru. Mae trafodaethau yn mynd rhagddyn nhw ynghylch sut y caiff ei gyflawni a swyddogaeth Llywodraeth Cymru.

Mae'r dirwedd seilwaith digidol wedi newid ers Brexit. Nid ydym ni'n gallu cael gafael ar gyllid gan yr UE erbyn hyn ac, oherwydd na chafodd hyn ei ddatganoli, rydym ni'n llwyr ddibynnu ar gyllid gan Lywodraeth y DU nawr i wella gwasanaethau band eang yng Nghymru. Rydym ni wedi ymrwymo i barhau i weithio gyda Llywodraeth y DU i sicrhau'r canlyniadau gorau i Gymru a mynegi achos cryf dros barhau i fuddsoddi ar gyfer cyrraedd y cymunedau sydd fwyaf anghysbell, i wneud yn siŵr nad anghofir amdanyn nhw. Rwy'n falch o ddweud bod gennym ni berthynas dda â swyddogion a Gweinidogion, ond mae angen edifeirwch arnom ni o ran methiannau'r farchnad a swyddogaeth y Llywodraeth.

I gloi, Dirprwy Lywydd, rydym ni wedi dechrau arni'n dda o ran cyflawni'r strategaeth ddigidol i Gymru, ond mae hi'n amlwg bod gennym ni ffordd bell i fynd eto. I gynnal y momentwm, fe fyddaf i'n cyhoeddi fersiwn newydd gyda hyn o'r cynllun cyflawni digidol i fanylu ar y camau nesaf ar ein taith ni tuag at sicrhau bod Cymru yn mynd yn wirioneddol ddigidol. Diolch.