Part of the debate – Senedd Cymru am 4:37 pm ar 22 Mawrth 2022.
Gadewch inni gofio mai pwerau disgresiwn rŷn ni'n sôn amdanyn nhw fan hyn—peidiwch ag anghofio hynny. Pwerau disgresiwn sydd fan hyn, nid gorchymyn yn dweud, 'Defnyddiwch y pwerau yma', neu, 'Mae'n rhaid ichi roi'r pwerau yma ar waith.' Un elfen yw hon mewn ystod llawer ehangach o arfau posib y bydd ein hawdurdodau lleol ni yn gallu eu defnyddio. Mae'n rhaid ichi beidio ag edrych ar hwn ar ben ei hun, in isolation; mae hwn jest yn un elfen mewn ateb llawer iawn ehangach, a rhai ohonyn nhw, a dweud y gwir, yn rhai rŷch chi wedi cyfeirio atyn nhw nawr, er ei bod hi'n drueni ei bod hi wedi cymryd pum munud o negyddiaeth i ddod at gwpwl o bwyntiau adeiladol ar y diwedd. Ar ei ben ei hun, dyw hwn ddim yn silver bullet, a does neb yn awgrymu am eiliad ei fod e, ond mae e'n un arf ymhlith nifer y bydd awdurdodau lleol yn gallu ei defnyddio. 'Ymhlith nifer', dwi'n dweud, ac mae yna gamau eraill rŷn ni fel Plaid, wrth gwrs, yn eu cefnogi, yn cynnwys mynd i'r afael ag argaeledd tai, mynd i'r afael â fforddiadwyedd tai, newid y gyfraith gynllunio, edrych ar gynlluniau cofrestru statudol ar lety gwyliau, ochr yn ochr wedyn â defnyddio'r gyfundrefn drethiannol, er mwyn cychwyn delio, os caf i ddweud, â'r broblem yn yr ardaloedd lle mae'n argyfwng—ac mae eisiau cofio hynny hefyd. Ac 'argyfwng' yw'r gair, os caf i ddweud. Ac os ydyw hi'n argyfwng, yna mae angen ateb y Llywodraeth i adlewyrchu'r argyfwng hwnnw.
Dwi'n deall y pwynt roedd y pwyllgor yn ei wneud ynglŷn â hawliau dynol. Ond beth am hawliau dynol y bobl honno sy'n cael eu gyrru allan o'u cymunedau am eu bod nhw'n methu â fforddio tai—y cymunedau yma lle maen nhw wedi cael eu magu, lle maen nhw wedi cael eu codi, lle maen nhw'n galw'n gartref a lle maen nhw eisiau byw? 'Hawl i Fyw Adra' yw enw'r ymgyrch. Mae hawliau gan y rhai hynny sydd heb le i fyw. Felly, mi fyddwn i'n annog Aelodau i gefnogi'r cynnig yma fel un darn o'r jig-so, fel un rhan o'r ymdrech i ddelio â'r broblem, a rhoi opsiwn ychwanegol i awdurdodau lleol. Posib fydd nifer ohonyn nhw ddim yn ei ddefnyddio fe, ond mae e'n opsiwn i'r ardaloedd hynny lle mae'r broblem ar ei ddwysaf, ac mae'r ymateb o fan hyn yn mynnu ymateb o'r fath.