Part of the debate – Senedd Cymru am 6:03 pm ar 29 Mawrth 2022.
Yn hytrach na defnyddio cynllun ombwdsmon Lloegr, dylem ni fod wedi defnyddio'r tribiwnlysoedd sydd eisoes yng Nghymru. Gallai tribiwnlys eiddo preswyl Cymru fod wedi cael ei ailenwi'n dribiwnlys tai Cymru yn hawdd. Yn hytrach, er hynny, na defnyddio system dribiwnlysoedd bresennol, rydym yn sefydlu cynllun ombwdsmon arall, gan gymhlethu tapestri sydd eisoes yn gymhleth. Mae'r rhesymau a roddwyd gan y Gweinidog i ofyn i Lywodraeth y DU gael ei chynnwys yn ombwdsmon eiddo Lloegr yn swnio fel rhestr o resymau y byddaf i'n eu clywed gan y meinciau gyferbyn yn gwrthwynebu datganoli cyfiawnder. Yn wir, gallech chi glywed aelod o Blaid Diddymu Cynulliad Cymru yn cyflwyno'r rhesymau hyn, a dyma'r rhesymau: bydd ganddo fwy o werth os yw'n drawsffiniol; bydd yn sicrhau dull gweithredu safonol; bydd yn arbed arian; ac mae datblygwyr yn debygol o ffafrio un system. Yn sicr, nid penderfynu defnyddio Bil y DU yn seiliedig ar y ffaith ei bod yn debygol y byddai datblygwyr yn ei ffafrio yw'r ffordd briodol a chywir o ddeddfu. Ni ddylem fod yn defnyddio Bil y DU yn hytrach nag ein Bil Cymru ein hunain dim ond oherwydd bod datblygwyr mawr yn debygol o ffafrio hynny yn hytrach na defnyddio ein system ddatganoledig ein hunain.
Ac mae'r Gweinidog yn mynd ymlaen i ddweud os nad yw'r cynllun ombwdsmon yn gweithio i Gymru, gallem ni sefydlu ein system ein hunain bryd hynny. Ond, mae'n dweud y byddai angen cydsyniad un o Weinidogion y DU a byddai gofyn am ganiatâd o'r fath yn cael effaith negyddol ar gymhwysedd y Senedd. Wel, Dirprwy Weinidog, ni fyddem yn y sefyllfa honno pe na baem wedi gofyn am fod yn rhan o gynllun yr ombwdsmon yn y lle cyntaf.
Wrth ymateb i adroddiad cyntaf y pwyllgor, ac mae'n anhygoel ein bod wedi cael pum memorandwm ar yr un Bil hwn yn unig—unwaith eto, mor gymhleth—roedd yn destun pryder mawr clywed y Gweinidog yn dweud nad oedd yn gweld unrhyw oblygiadau cyfansoddiadol cronnol o ganlyniad i ddarpariaethau'r Bil. Ac eto, mae hwn yn ddarn arall o ddeddfwriaeth y DU a basiwyd o fewn pwerau ein setliad datganoledig, mewn maes sy'n amlwg o fewn cymhwysedd y Senedd, ac nid oes gennym graffu priodol arno. Bydd yr Aelodau gyferbyn yn cytuno i unrhyw gynnig cydsyniad deddfwriaethol oherwydd eu bod yn credu bod unrhyw beth sy'n dod i lawr y ffordd o Lundain yn wych. Nid ydym yn cael craffu priodol o fewn pwyllgorau gan nad ydym yn cael digon o amser, oherwydd y dadlau, y ping-pong rhwng y ddwy Lywodraeth. Y tymor hwn, dywedodd fy nghyfaill, Cadeirydd y pwyllgor deddfwriaethol, ein bod wedi cael 27 o adroddiadau gan y pwyllgor hwnnw—27 o adroddiadau ar gyfer 42 o femoranda cydsyniad deddfwriaethol a memoranda cydsyniad deddfwriaethol atodol. Ni ddylai goblygiadau cyfansoddiadol y 42 o femoranda cydsyniad deddfwriaethol hynny a'r memoranda cydsyniad deddfwriaethol atodol gael eu tanbrisio gennym ni. Diolch yn fawr.