Part of the debate – Senedd Cymru am 4:29 pm ar 30 Mawrth 2022.
Diolch yn fawr am gyfraniadau pawb; mae wedi bod yn ddadl wirioneddol gyfoethog. Sam Rowlands, diolch am gymryd rhan yn ein hymchwiliad. Yn sicr, mae rôl bwysig i neiniau a theidiau. Os ydynt yn rhy fusgrell i eistedd ar y llawr, sef yr hyn sydd ei angen arnoch yn y blynyddoedd cynnar, mae yna rôl bwysig iawn iddynt helpu plant i ddarllen yn yr ysgol wrth gwrs. Ond mae yna rôl, mewn gwirionedd, i unrhyw un sy'n canolbwyntio ar y plentyn i weithio gyda phlant ifanc iawn.
Pwysleisiodd Sioned effaith ofnadwy'r bwlch cyflog rhwng y rhywiau, sydd i raddau helaeth, fel y dywed Chwarae Teg, yn deillio o ddiffyg gofal plant. Ac yn amlwg, roeddech yn dadlau o blaid y safon aur, y dylem ddarparu gofal plant i bob plentyn o un oed ymlaen. A rhaid inni anelu at hynny wrth gwrs, ond mae Sweden wedi bod wrthi ers y 1970au i gyrraedd lle maent heddiw ac ni allwn ond symud ymlaen fesul cam, a bod yn onest.
Sioned, fe wnaethoch chi hefyd bwysleisio pwysigrwydd ehangu Dechrau'n Deg a holi ble y caiff ei dargedu. A fydd, er enghraifft, yn cael ei dargedu at bocedi o dlodi nad ydynt yn cael eu cwmpasu gan Dechrau'n Deg, rhywbeth y gwn fod y Dirprwy Weinidog bob amser wedi bod yn canolbwyntio arno.
Mae'n ddefnyddiol iawn clywed gan Huw Irranca-Davies, a oedd yn arfer gwneud y swydd hon yn y Llywodraeth. Wrth gwrs, y blynyddoedd cynnar iawn—. Mae plant yn dechrau dysgu o'u genedigaeth. Nid oes ond raid i chi weld y ffordd y mae'r ffotograffau'n ei ddal—y lluniau geni hyn, gyda'r plentyn yn edrych ar y fam. Cyfathrebu yw hynny a dyna pryd y mae'n dechrau. Felly, credaf fod Huw Irranca wedi gwneud pwynt pwysig iawn, sef nad oes mantais ariannol i gynnig y ddarpariaeth mewn ardaloedd difreintiedig, a dyna lle mae'n rhaid i'r wladwriaeth ymyrryd, os nad yw'r farchnad yn gweithio. Yn amlwg, mae angen inni sicrhau bod y rheini sy'n chwarae rhan werthfawr iawn yn y sectorau preifat a chymunedol yn gallu ei wneud.
Laura Anne Jones—ni ddylech ymddiheuro o gwbl am gyfrannu at hyn. Nid ydym yn siarad â ni ein hunain; rydym yn siarad â'r Senedd gyfan. Mae hwn yn fater y mae angen i bob un ohonom roi sylw iddo, oherwydd mae tystiolaeth Darpariaeth Effeithiol Addysg Cyn Ysgol yn gwbl glir, a chyhoeddwyd hwnnw yn 2004: mae addysg cyn ysgol yn gwneud gwahaniaeth gwirioneddol i anfantais, a dyna y mae angen inni ei wneud. Felly, mae gofal plant i blant dan dair oed yn gwbl hanfodol.
Jane Dodds, roeddech chi hefyd yn galw am y nod pennaf, sef gofal plant o ddiwedd y cyfnod mamolaeth ymlaen, ond gan dynnu sylw hefyd at y ffaith nad yw'r cynnig gofal plant presennol yn cynnwys rhai nad ydynt yn gweithio neu lle mae gennych deulu dau riant lle nad yw un rhiant yn gweithio.
Sarah, fe wnaethoch chi gyfleu trafferthion eich etholwyr—y myfyrwyr, pobl ar gyflogau isel—y rheini y mae gofal plant yn rhwystr mwyaf iddynt, a phobl sy'n gweithio i ariannu eu gofal plant. Ac yna Carolyn Thomas—am gyfraniad gwych—eich profiad eich hun o hynny'n union, gorfod ennill digon o arian i ariannu'r gofal plant. Dyna dynged y rhan fwyaf o bobl ar enillion is na'r cyfartaledd. Yn gyffredinol, nid yw'n bosibl gweithio oni bai bod gennych neiniau a theidiau defnyddiol neu aelodau eraill o'r teulu sy'n barod i'ch cynorthwyo. A chredaf eich bod hefyd wedi sôn am frwydr y sector gwirfoddol, am orfod codi arian er mwyn talu cyflogau, talu costau, a phrynu cyflenwadau. Mae hyn mor bwysig.
Ac yna, Julie Morgan, diolch yn fawr am groesawu ein hadroddiad. Yn amlwg, mae llawer iawn o gwestiynau heb eu hateb y bydd angen inni ddychwelyd atynt. Er enghraifft, y gofal plant i rai dwyflwydd oed—ai addysg gynnar neu ofal plant ydyw? Oherwydd mae hynny'n gwbl allweddol. O'm rhan i, credaf y dylai fod yn addysg gynnar, oherwydd dyna sy'n mynd i fod o fudd i'r plentyn ac yn y pen draw, mae tri pheth mewn gwirionedd, rwy'n credu—