12. & 13. Dadl ar Egwyddorion Cyffredinol Bil Deddfau Trethi Cymru etc. (Pŵer i Addasu) a Chynnig i gytuno ar y penderfyniad ariannol ynghylch Bil Deddfau Trethi Cymru etc. (Pŵer i Addasu)

Part of the debate – Senedd Cymru am 6:20 pm ar 26 Ebrill 2022.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Rhys ab Owen Rhys ab Owen Plaid Cymru 6:20, 26 Ebrill 2022

Oherwydd cwestiwn o egwyddor yw hyn. Fel Senedd, fel Aelodau o'r Senedd, mae angen inni holi ein gilydd i ba raddau yr ydym yn fodlon ymyrryd â mecanweithiau democrataidd deddfwrfa sydd mor ifanc. Dwi'n deall pwynt y Gweinidog pan fydd hi'n sôn am ddeddfwrfa sy'n aeddfedu o hyd, ond rŷn ni'n ddeddfwrfa ifanc—mor gynnar yn hanes ein deddfwrfa ni, ein bod ni'n fodlon ymyrryd â phwerau a mecanweithiau democrataidd ein Senedd ni.

Fel dywed y pwyllgor deddfwriaeth, fel dywedodd y Cadeirydd gynnau, ni ddylai newidiadau i gyfraith trethi gael eu gwneud drwy is-ddeddfwriaeth mewn ffordd ôl-weithredol. Mae hyn yn hollol groes i ymarfer da cydnabyddedig yn yr ynysoedd hyn ac yn rhyngwladol. Y ffordd gydnabyddedig yw y dylid ymdrin â materion o'r fath drwy ddeddfwriaeth sylfaenol, oherwydd fel gyda'r LCMs, bydd newid ôl-weithredol, retrospectively, i gyfraith trethi yn destun i graffu yn llawer iawn mwy cyfyngedig. Er enghraifft, does dim modd diwygio darpariaethau perthnasol drwy is-ddeddfwriaeth. Bydd modd gwneud hynny drwy ddeddfwriaeth sylfaenol.

Mae'r Bil yma, felly, yn mynd yn erbyn un o gonglfeini cyfansoddiadol yr ynysoedd hyn. Dylai pwerau trethi fod yng ngofal y ddeddfwrfa, nid yng ngofal y Llywodraeth, ac mae pobl ar hyd y canrifoedd wedi brwydro dros yr hawl sylfaenol yma. Bydd y Bil yma'n caniatáu i Ddeddfau trethi Cymreig, sydd eisoes wedi'u pasio gan y Senedd, gael eu diwygio drwy is-ddeddfwriaeth—hyn yn mynd yn hollol groes i arferion seneddol a deddfu da ledled y byd.

Pryder allweddol arall, wrth gwrs, yw'r cynnig i Weinidogion Cymru wneud newidiadau ôl-weithredol i ddeddfwriaeth trethi. Mae hyn yn arfer gwael iawn yn gyfreithiol. Byddai unrhyw fyfyriwr blwyddyn gyntaf y gyfraith yn dweud hynny wrthoch chi, ac mae pwerau o'r fath yn effeithio ar sicrwydd y gyfraith. Fel dywedodd yr Athro Emyr Lewis: