8. Dadl Fer: Does unman yn debyg i gartref: Tai amlfeddiannaeth ac ymrymuso cymunedol

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:20 pm ar 27 Ebrill 2022.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Lee Waters Lee Waters Labour 5:20, 27 Ebrill 2022

(Cyfieithwyd)

Wrth gwrs, mae gennym Rhentu Doeth Cymru hefyd. Sylwais fod Peredur Griffiths wedi defnyddio ymadrodd am ein math o fframwaith statudol, ac nid wyf yn credu y dylem ddiystyru na thanamcangyfrif hynny; credaf fod hwnnw'n fudd pwysig y gweithiwyd yn galed amdano ac sy'n rhoi mantais inni. Rhaid i unrhyw landlord eiddo a rentir yn breifat gofrestru ei hun a'i eiddo, ac mae Rhentu Doeth Cymru yn sicrhau bod landlordiaid yn ymwybodol o'u cyfrifoldebau, a bod tenantiaid yn elwa o gael landlord neu asiant sy'n ymwybodol o'u cyfrifoldebau cyfreithiol ac yn gweithredu'n unol â hwy. Nid yw hynny'n rhywbeth sy'n digwydd yn Lloegr ac mae'n rhywbeth sy'n digwydd yng Nghymru oherwydd y camau y mae'r Senedd wedi'u cymryd. Nid wyf yn credu y dylem ddiystyru hynny'n rhy hawdd.

Rydym yn gweithio gyda phobl sydd wedi profi gwahaniaethu i ddatblygu cynigion i fynd i'r afael â'r anghydraddoldebau sy'n bodoli yn y sector rhentu preifat, ac mae mynd i'r afael â hiliaeth a hyrwyddo cydraddoldeb hiliol bob amser wedi bod yn flaenoriaethau pwysig i'r Llywodraeth hon, ac mae ein hymrwymiad yn y rhaglen lywodraethu yn cydnabod yr angen am weithredu parhaus i ddileu gwahaniaethu ar sail hil a throseddau casineb drwy sicrhau bod landlordiaid yn ymateb yn gyflym i gwynion am hiliaeth a throseddau casineb ac yn cynnig cymorth priodol. Rydym yn gweithio gyda Rhentu Doeth Cymru, Tai Pawb a Cymorth i Ddioddefwyr Cymru i ddatblygu hyfforddiant i bob landlord ac asiant rheoli er mwyn codi ymwybyddiaeth o hiliaeth a throseddau casineb, ac mae angen i bawb sefyll gyda'i gilydd i gefnogi dioddefwyr a sicrhau bod yr heddlu neu Cymorth i Ddioddefwyr Cymru yn cael gwybod am achosion.

Mae tlodi, wrth gwrs, yn effeithio'n anghymesur ar bobl benodol a chymunedau penodol, ac felly rydym wedi darparu cyllid ychwanegol i Cyngor ar Bopeth Cymru er mwyn sefydlu llinell gymorth dyledion y sector rhentu preifat, er mwyn i denantiaid allu siarad â chynghorwyr hyfforddedig annibynnol a all eu helpu i gynyddu eu hincwm i'r eithaf, eu cynorthwyo i hawlio'r budd-daliadau y mae ganddynt hawl iddynt a chynnal asesiad o fforddiadwyedd i helpu gydag ôl-ddyledion rhent neu fathau eraill o ddyledion aelwydydd.

Bydd gweithredu Deddf Rhentu Cartrefi (Cymru) 2016 yn trawsnewid y dirwedd i denantiaid ac yn cryfhau eu hawliau'n sylweddol. Bydd yn gwella ansawdd cartrefi rhent, yn hollbwysig—dyna yw ei diben—ac ar yr amod nad yw tenantiaid yn torri eu contract, bydd ganddynt hawl i chwe mis o rybudd os bydd eu landlord yn dymuno dod â'r contract i ben. Ac ymhellach, gan na ellir cyflwyno'r rhybudd hwnnw yn ystod y chwe mis cyntaf, bydd ganddynt sicrwydd o flwyddyn fan lleiaf ar ôl symud i'w cartref.

Ac yn olaf, mae gennym ymrwymiad i gyhoeddi Papur Gwyn ar renti teg, a dulliau newydd o wneud cartrefi'n fforddiadwy i'r rheini ar incwm lleol yn unol â'r cytundeb cydweithio, a bydd hynny'n cynnwys cynigion ar reoli rhenti. Felly, er mwyn sicrhau bod gan bawb yng Nghymru fynediad at gartref gweddus, fforddiadwy a diogel a helpu i fynd i'r afael â'r argyfwng costau byw sy'n wynebu cynifer o bobl yng Nghymru, rydym eisoes wedi rhoi llu o fesurau ar waith, fel y trafodwyd gennym yn y ddadl flaenorol, gan gynnwys yr ymrwymiad i 20,000 o gartrefi carbon isel i'w gosod ar rent.

Mae'r cyfraniad y mae tai amlfeddiannaeth yn ei wneud yn gymhleth. Mae'r pwyntiau a wna Peredur Griffiths yn rhai teg a dilys, ac mae hwn yn sector nad yw heb ei heriau, yn sicr, ond maent hefyd yn darparu gwerth, nad wyf yn credu y dylem ei anwybyddu, yn enwedig ar gyfer darparu cartrefi i lawer o bobl sy'n agored i niwed, gan gynnwys pobl ifanc, ac i'r rheini sy'n cael budd-daliadau'n gysylltiedig â thai, dim ond budd-daliadau ar gyfer byw mewn llety a rennir y mae ganddynt hawl iddynt os ydynt o dan 35 oed ac yn y sector rhentu preifat. Hefyd, mae tai amlfeddiannaeth yn darparu llety hanfodol i fyfyrwyr yn ein trefi a'n dinasoedd prifysgol. Ond er eu bod yn chwarae rhan bwysig yn diwallu rhai o'n hanghenion tai, mae'n bwysig, wrth gwrs, yn hanfodol, fod amodau cynllunio a thrwyddedu priodol ar waith.

Fel y dywedodd Peredur Griffiths yn gywir, gall crynodiadau anghymesur o uchel o dai amlfeddiannaeth arwain at broblemau i gymunedau lleol. Yn hanesyddol, mae problemau tai amlfeddiannaeth wedi ymwneud â rheolaeth wael a landlordiaid absennol, ond mae mesurau a gyflwynwyd drwy Ddeddf Tai 2004 a'n Deddf Tai (Cymru) 2014 ein hunain wedi helpu i fynd i'r afael â'r rhain: roedd Deddf 2004 yn cyflwyno trwyddedu gorfodol ac ychwanegol ar gyfer tai amlfeddiannaeth yn ogystal ag ymdrin â rheolaeth a chyflwr tai amlfeddiannaeth. Nid yw'n rheoli nifer y tai amlfeddiannaeth mewn unrhyw ardal benodol, a dim ond tai amlfeddiannaeth mwy o faint sy'n ddarostyngedig i drwyddedu gorfodol, ond mae gan awdurdodau lleol ddisgresiwn i ehangu proses drwyddedu tai amlfeddiannaeth drwy gyflwyno cynlluniau trwyddedu ychwanegol. Yn aml, defnyddir trwyddedu ychwanegol mewn ardaloedd sydd â chrynodiad uchel o dai amlfeddiannaeth i fyfyrwyr er mwyn trwyddedu tai amlfeddiannaeth nad ydynt eisoes yn ddarostyngedig i drwyddedu gorfodol. Ac mae trwyddedu dethol yn canolbwyntio ar ardaloedd lle mae llai o alw am dai, ac ardaloedd sy'n dioddef yn sgil ymddygiad gwrthgymdeithasol.

Yn olaf hefyd, yng Nghymru, fe wnaethom gyflwyno newidiadau yn 2016 a gynyddodd nifer y tai amlfeddiannaeth newydd y gallai fod angen caniatâd cynllunio arnynt, gan roi mwy o bŵer i awdurdodau cynllunio lleol wrth ystyried y defnydd o dai amlfeddiannaeth. Ar y pryd hefyd, fe'i gwnaethom yn haws i newid tŷ amlfeddiannaeth ar raddfa fach i'w ddefnyddio fel cartref teuluol heb fod angen caniatâd cynllunio.

Lle y ceir problemau gyda'r modd y mae landlordiaid yn rheoli tai amlfeddiannaeth, mae Rhentu Doeth Cymru wedi cyflwyno mecanwaith rheoli a rheoleiddio pellach i fynd i'r afael â'r materion hyn. Ac o dan Ddeddf 2004, cyn dynodi ardal ar gyfer trwyddedu ychwanegol, rhaid i'r awdurdod lleol ymgysylltu â'r gymuned leol. Rhaid iddynt roi camau rhesymol ar waith i ymgynghori â phawb y mae'r newid hwn yn debygol o effeithio arnynt ac ystyried unrhyw sylwadau a gyflwynir. Lle nad yw hynny'n digwydd, byddwn yn ddiolchgar pe bai'r Aelod yn ei ddwyn i'n sylw.

Gall nifer anghymesur o fawr o dai amlfeddiannaeth greu newidiadau a heriau i gymuned, ac rydym wedi ceisio eu lliniaru. Maent yn darparu llety defnyddiol ac rydym wedi sicrhau bod cynlluniau ar waith i reoli rhai o'r problemau sy'n codi o'r amodau cymhleth a drafodwyd gennym.

Felly, credaf ei bod yn deg cydnabod ei fod yn gymhleth, fod pethau ar y gweill a bod gwerth i dai amlfeddiannaeth fel rhan o ddarlun deiliadaeth gymysg. Ond rwy'n cydnabod bod llawer o'r pwyntiau a wnaed yn rhai dilys, a byddwn yn gobeithio y gallwn weithio gyda'n gilydd i weithio drwy rai o'r problemau hynny a nodi atebion ymarferol. A chredaf fod y cytundeb partneriaeth o leiaf yn darparu mecanwaith ffurfiol i'n dwy blaid ar gyfer trafod nifer o faterion, ac mae hyn yn agored i bob Aelod, wrth gwrs, i weithio drwy hyn gyda'n gilydd. Byddwn yn sicr yn croesawu cyfle i siarad ymhellach â'r Aelod i ystyried rhai o'r pwyntiau pwysig y mae wedi'u codi y prynhawn yma. Diolch.