5. Pa asesiad y mae Llywodraeth Cymru wedi'i wneud o'r effaith y bydd cyllid codi'r gwastad yn ei chael ar seilwaith trafnidiaeth yng Ngogledd Cymru? OQ57985

Llywydd, bydd unrhyw effaith o gyllid ffyniant bro yn cael ei bychanu gan y ffaith bod Llywodraeth y DU wedi gwrthod darparu ein cyfran o'r boblogaeth o fuddsoddiad HS2 i Gymru. Dylai Llywodraeth y DU roi ei chyfran deg o gyllid i Gymru, er mwyn caniatáu i'r penderfyniadau hynny gael eu gwneud yma yng Nghymru mewn meysydd datganoledig, gan y rhai a etholwyd i gynrychioli Cymru.

Diolch yn fawr, Prif Weinidog. Rwy'n cytuno'n llwyr â chi. Fe wn i eich bod wedi ymrwymo i wella profiad teithwyr ar drafnidiaeth gyhoeddus er mwyn lleihau nifer y teithiau mewn ceir i gyflawni sero net. Fel rhan o hyn, mae Trafnidiaeth Cymru wedi buddsoddi mewn trenau newydd ar gyfer rheilffordd Wrecsam-Bidston ac wedi recriwtio gyrwyr newydd a'u hyfforddi i gyd eisoes.

Gwnaed cais am gyllid ffyniant bro hefyd i fynd i'r afael â mater Padeswood. Roedd yn cynnwys darparu gorsaf Barcffordd Glannau Dyfrdwy hefyd, a chyfleuster parcio a theithio gorsaf Pen-y-ffordd, fel y gallwn symud ymlaen gyda gweledigaeth integredig un tocyn rheilffordd a bws. Gwrthodwyd y cais am y gwelliannau hanfodol hyn, ynghyd â llawer o rai eraill ar draws y gogledd am gyllid ffyniant bro, ac mae swyddogion y cyngor wedi dweud wrthyf fod y broses gwneud cais ar gyfer cronfeydd strwythurol yn mynd yn ôl 10 mlynedd. Nid yw'r terfynau amser yn glir. Mae'n gostus o ran adnoddau ac arian. Nid oes ganddyn nhw'r amser na'r adnoddau ar gael i wneud y ceisiadau hyn, ac yna maen nhw'n cael eu gwrthod. A yw'r Prif Weinidog yn cytuno â mi fod y cyllid ffyniant bro honedig yn gwbl anaddas i'r diben, gan ddefnyddio adnoddau awdurdodau lleol ac eithrio cynifer o gymunedau yng Nghymru rhag cael gafael ar y buddsoddiad sydd ei angen arnyn nhw? Diolch.

Llywydd, mae'n drist gen i ddweud bod yr enghraifft benodol y mae'r Aelod yn cyfeirio ati yn enghraifft dda o'r ffordd nad yw'r gronfa'n diwallu anghenion Cymru. Roedd gan Trafnidiaeth Cymru gynllun i gynyddu gwasanaethau ar y rheilffordd rhwng Wrecsam a Bidston i ddau drên yr awr o fis Mai eleni, o'r mis hwn ymlaen. Yn awr, ni fydd yn gallu gwneud hynny. Nid yw wedi gallu gwneud hynny oherwydd bod Network Rail wedi gwrthod caniatâd ar gyfer y ddau drên yr awr hynny, oherwydd bu gwrthwynebiad gan gludwr nwyddau, gan ddweud y byddai dau drên yr awr yn ymyrryd â'i amserlen ddydd ar gyfer cludo nwyddau. Gellid bod wedi osgoi'r cyfan pe bai'r cais hwnnw am gronfa ffyniant bro wedi ei gyflwyno—cais a gefnogwyd gan yr holl bartïon lleol, cais a gefnogwyd gan Lywodraeth Cymru ac, yn rhyfeddol, gan yr Adran Drafnidiaeth yn Llywodraeth y DU hefyd. Felly, yma mae gennych chi gynllun, gyda chefnogaeth pob lefel o lywodraeth y gallwch ei ddychmygu, a fethodd â chael cyllid gan y gronfa ffyniant bro, ac mae'n golygu yn awr na all Trafnidiaeth Cymru fwrw ymlaen â'r gwelliannau i'r amserlen y bydden nhw wedi eu cyflwyno ym mis Mai eleni, oherwydd bod y mater yn dal yn nwylo'r Swyddfa Rheilffyrdd a'r Ffyrdd.

Beth mae hyn yn ei ddangos, Llywydd? Wel, mae'n dangos, yn fy marn i, mewn cronfa, na chafwyd trafodaeth o gwbl gyda Llywodraeth Cymru yn ei chylch, fod cyllid a ddylai fod wedi dod i Gymru—. Cofiwch i'r Trysorlys ddweud yn wreiddiol y byddai symiau canlyniadol Barnett o'r gronfa ffyniant bro, dim ond iddo newid ei feddwl ychydig wythnosau'n ddiweddarach. Felly, dyma gyllid sy'n dameidiog, sy'n anrhagweladwy, lle mae atebolrwydd aneglur, lle mae'r risg o ddyblygu a gwerth gwael am arian yn deillio o'r ffordd y mae'r gronfa honno wedi ei llunio. Mae'n arwain at y canlyniadau gwrthnysig yr ydych wedi eu clywed gan Carolyn Thomas y prynhawn yma ac, mae arnaf ofn, trigolion y gogledd sydd ar eu colled.