Diolch, Dirprwy Lywydd, a diolch yn fawr am eich datganiad, Gweinidog. Rydym yn croesawu, wrth gwrs, yr hyn yr ydych chi wedi'i amlinellu a'r hyn sy'n cael ei wneud hyd yma ar yr hyn sy'n gynnydd pryderus iawn o ran presenoldeb mewn ysgolion ar hyn o bryd yng Nghymru. Wrth gwrs, mae'r cyfan yn ymwneud, yn fy marn i, ag ymddygiad, dewis a diffyg cefnogaeth, ac wrth gwrs effaith COVID ar iechyd meddwl, yn arbennig.

Fel yr ydych chi wedi sôn, mae effaith COVID wedi cael effaith sylweddol iawn ar ein bywydau ni i gyd a phob agwedd ar addysg yng Nghymru. Fel y gwyddom, cyn y pandemig, cyhoeddwyd data presenoldeb ysgol a gynhelir yn flynyddol ar ffurf a grynhowyd ar gyfer blwyddyn academaidd gyfan. Y data diweddaraf a gyhoeddwyd ar gyfer y cyfnod cyn y pandemig yw blwyddyn academaidd 2018-19. Fodd bynnag, mae'r data ers dechrau'r pandemig wedi dangos tueddiadau sy'n peri pryder mawr. Mae cyfraddau uwch o absenoldebau mewn ysgolion uwchradd, mae cyfraddau uwch mewn ysgolion cynradd, a llawer mwy o absenoldebau o ran dysgwyr difreintiedig, y rhai sy'n gymwys i gael prydau ysgol am ddim a disgyblion ag anghenion dysgu ychwanegol, y rhai â datganiad anghenion addysgol arbennig neu'r rhai sy'n destun gweithredu gan yr ysgol a mwy.

Yn ystod y pandemig, gwelsom fod ysgolion wedi adrodd i'r adolygiad presenoldeb bod eu presenoldeb wedi gostwng, 5 y cant yn nodweddiadol ac fel arfer rhwng 2 y cant a 10 y cant. Fel y mae'r adroddiad yn amlygu, roedd rhai dysgwyr wedi sefydlu patrwm o beidio â mynychu'r ysgol yn ystod y cyfyngiadau symud y maen nhw a'u teuluoedd yn ei chael yn anodd eu newid neu'n gweld hyn yn ddiangen. Mae'r adolygiad hyd yn oed yn awgrymu, hyd yn oed ar ôl dadgyfuno rhesymau sy'n gysylltiedig â COVID, nad yw presenoldeb yn gyffredinol wedi dychwelyd i lefelau cyn COVID eto. Mae hyn yn amlwg yn broblem. Gweinidog, sut ydych chi am fynd i'r afael â'r mater ac annog pobl i ddychwelyd yn llawn i'r dosbarth o leiaf i lefelau cyn y pandemig? Nid yn unig y mae angen i ni weld anogaeth gadarn yn ôl i'r ystafell ddosbarth, ond mae angen i ni gael gwell diogelwch a chefnogaeth—cymorth yn bennaf—ar waith, i'r rheini sydd ag absenoldebau hirdymor anesboniadwy.

Hefyd, Gweinidog, sut ydych chi yn mynd i fonitro absenoldebau hirdymor yn well, ac a wnewch chi newid y trothwy cysylltiedig ar gyfer ymyriadau er mwyn sicrhau na chaiff absenoldebau eu methu? Mae'n hysbys hefyd o'r adolygiad presenoldeb y gall absenoldeb sy'n dirywio fod yn rhagflaenydd i ystod o broblemau ymddygiadol ac emosiynol i ddysgwyr a allai, os na eir i'r afael â nhw, arwain at wahardd y dysgwyr hyn o'r ysgol. Felly, mewn gwirionedd, camu i mewn ar yr adeg iawn—.

Ac yn olaf, Gweinidog, mae'n amlwg bod hwn bellach yn gyfle da i fynd i'r afael â thriwantiaeth a chyfle i ni i sicrhau bod myfyrwyr yn yr ystafell ddosbarth. Felly, a wnewch chi gynnal ymchwil pellach i'r defnydd o hysbysiadau cosb benodedig a'u heffaith ar batrymau presenoldeb dysgwyr, gwella profiadau dysgwyr, gan fod dirwyon bellach yn dychwelyd, i weld a ydyn nhw yn gweithio ai peidio? Fodd bynnag, yr hyn sy'n glir, serch hynny, yw, cyn y pandemig, roedd un o'r ffyrdd gorau o wella presenoldeb wedi ei seilio ar y gydnabyddiaeth bod presenoldeb yn gwella os yw dysgwyr eisiau dod i'r ysgol ac os ydyn nhw'n canfod fod yr hyn a gynigir yn atyniadol, yn ddiddorol ac yn berthnasol iddyn nhw, ac, wrth gwrs, yn amlwg, ers y pandemig, pa un a yw'r cymorth wedi bod yno ai peidio. Rwy'n gwybod gan fy mod wedi bod yn mynd o gwmpas y de-ddwyrain yn ddiweddar, rwyf wedi cwrdd â llawer o ddisgyblion sydd wedi ei chael yn anodd dychwelyd i'r ysgol, dim ond oherwydd effaith y pandemig ar iechyd meddwl a'r trafferthion a gawson nhw.

Rhaid i ni fabwysiadu ymagwedd amlbroffesiwn tuag at y mater hwn a defnyddio'r holl ddulliau sydd ar gael i'r Llywodraeth, boed hynny'n cryfhau hysbysiadau cosb benodedig neu'n sicrhau bod y cynnig addysgol yn cyrraedd safon benodol ac yn ddeniadol i'r dysgwr, a bod y cymorth hwnnw—y cymorth hwnnw'n bennaf—ar waith.

Gweinidog, er bod eich datganiad yn fan cychwyn, ni allwn laesu dwylo a dylem ni yn awr fod yn ceisio manteisio i'r eithaf ar y cyfle hwn ar ôl yr adolygiad hwn i sicrhau nad oes unrhyw blentyn yn colli amser yn yr ystafell ddosbarth yn ddiangen os yw hynny'n bosibl. Diolch.