Cynsail y ddadl hon heddiw yw cynnig gan y Ceidwadwyr sy’n cadarnhau bod Llywodraeth Geidwadol y DU yn gadael cymunedau lleol i lawr, neu dyna a ddylai fod. Mae fy nghymunedau'n gymunedau gwych. Maent wedi wynebu sawl her dros sawl degawd, maent wedi plygu weithiau, ond nid ydynt byth wedi cael eu curo, ac maent yn llawn o bobl wych. Rwy’n teimlo weithiau nad yw pobl o’r tu allan i’r Cymoedd byth yn deall yr ymdeimlad dwfn o berthyn a gwreiddiau sy’n ein cadw ni yno ac yn ein cadw gyda'n gilydd, doed a ddelo. Ac rydym wedi bod drwy adegau anodd iawn ac rydym wedi goroesi. Ond methiant Llywodraeth y DU i ddeall a chydymdeimlo â’r cymunedau hyn ac ymateb yn gadarnhaol i'w heriau yw'r methiant a welwn ar hyn o bryd.

Ac o ran yr Aelodau Ceidwadol yma yn y Siambr heddiw, ar y meinciau gyferbyn, yn draddodiadol, nid yw Llywodraethau Ceidwadol wedi bod yn gyfaill i fy nghymunedau i. Cawsom ein disgrifio unwaith, yn wir, fel 'y gelyn oddi mewn' gan Margaret Thatcher. Ac nid y glowyr yn unig oedd y gelyn oddi mewn, wrth gwrs, ond eu teuluoedd hefyd, eu cymunedau, y bobl a oedd yno. Ac mae'n anghofio, wrth gwrs, fod hyn bob amser, hyd yn oed bryd hynny, yn ymwneud â phobl yn chwilio am degwch a chyfiawnder cymdeithasol ac economaidd. Ond wrth gwrs, mae hynny'n hen hanes, onid yw? Mae amseroedd wedi newid, mae pethau wedi symud ymlaen, mae'n adeg arall, ac yn wir, yn ganrif arall.

Felly, gadewch inni symud ymlaen. Efallai fod yr wynebau wedi newid, ond cafodd yr ymagwedd ei datgelu ddoe, yn anffodus, yn y cyfweliad gyda Phrif Weinidog y DU, Boris Johnson—yr un hen stori. Roedd ei ymddangosiad ar GMTV ddoe, ar ôl pum mlynedd o absenoldeb, yn addysgiadol. Gofynnodd y sawl a oedd yn ei gyfweld gwestiwn syml iawn i Brif Weinidog y DU, ynglŷn â beth arall y gellid ei wneud i helpu Elsie, sy’n dewis teithio ar y bws drwy’r dydd i gadw’n gynnes am na all fforddio gwresogi ei chartref a bwyta hefyd—nid oes ganddi unrhyw arian ar ôl. 'Beth arall y gellir ei wneud?', gofynnodd y cyfwelydd. Ei ateb—ar ôl ymbalfalu a baglu i ddod o hyd i ateb plaen, mewn eiliad o hunanaddoliad llwyr, fe gymerodd y clod am gyflwyno’r tocyn bws am ddim y gall Elsie ei ddefnyddio. Mae'n rhaid bod Elsie wrth ei bodd fod ganddi Prif Weinidog y DU sy'n darparu bysiau cynnes, rhad ac am ddim i ofalu amdani wrth i'w chartref rewi.

Ar ôl hyn, fe wnaeth y cyfwelydd, a oedd wedi'i syfrdanu gan yr ymateb hwn, holi Prif Weinidog y DU eto ynglŷn â beth arall y gellid ei wneud ar gyfer Elsie, sydd wedi dihysbyddu'r holl opsiynau eraill sydd ar gael iddi. 'A fyddai'n werth cael gwared ar y TAW ar wresogi?’, gofynnodd, 'Beth am dreth ffawdelw ar elw syfrdanol y cwmnïau ynni tanwydd ffosil, sy'n defnyddio eu henillion i fantoli eu cyfrifon a thalu difidendau yn hytrach na helpu Elsie?' Unwaith eto, perfformiodd Prif Weinidog y DU yr hyn y gallai fod wedi cyfeirio ato, mewn gwirionedd, fel tric Chauceraidd, yr hyn y gallai Chaucer fod wedi cyfeirio ato fel torri gwynt ar lafar. Bustachodd a phaldaruodd, gan esbonio nad oedd unrhyw beth arall y gallai ef neu ei Lywodraeth ei wneud.

Mae Elsie yn byw ym mhob un o’n cymunedau yn awr. Pan ddywedwn fod pobl yn gwneud y dewis heddiw rhwng gwresogi a bwyta, nid dyfais rethregol mo honno, mae'n ffaith. Mae bellach yn dod yn fwyfwy cyffredin. Pan ddywedwn fod pobl yn mynd i fanciau bwyd mewn siwtiau ac mewn iwnifformau ar ôl bod yn y gwaith, nid yw hynny'n anarferol, dyma'r normal newydd. Mae Llywodraeth Geidwadol y DU bellach yn creu, yn fwriadol neu drwy esgeulustod, cenhedlaeth newydd o bobl yr ydym wedi’u gweld yn ein cymunedau o’r blaen o dan Lywodraethau Ceidwadol blaenorol—cenhedlaeth o dlodi mewn gwaith yn ogystal â thlodi ymhlith pobl ddi-waith. [Torri ar draws.] Fe ildiaf mewn eiliad. Cenhedlaeth o ddyled gynyddol, a’r genhedlaeth gyntaf, Darren, o lawer y mae eu rhagolygon bellach yn waeth na rhai eu mamau a’u tadau a’u neiniau a'u teidiau. Yn ystadegol, yn ffeithiol, mae'n wir. Beth sy'n digwydd, Darren?