8. Sut mae Llywodraeth Cymru yn monitro gweithrediad Deddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014? OQ57996

Rydym yn monitro gweithrediad y Ddeddf drwy ystod o fecanweithiau. Rydym yn casglu data fel rhan o'r fframwaith perfformiad a gwella ac yn cynnal gwerthusiad o'r Ddeddf. Byddaf yn cyhoeddi'r adroddiad gwerthuso terfynol yn ddiweddarach eleni.

Mae Deddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014 yn gosod dyletswydd benodol ar awdurdodau lleol i hyrwyddo cyfranogiad pobl yn y gwaith o gynllunio a darparu gwasanaethau gofal a chymorth. Fodd bynnag, bron yn ddyddiol, rwy'n cael achosion lle mae cyrff cyhoeddus wedi pennu sut y byddant yn cyfathrebu â phobl awtistig a niwroamrywiol a'u teuluoedd a'u gofalwyr, ni waeth beth fo'u hanghenion cyfathrebu a phrosesu unigol.

Sylwaf hefyd fod yr adroddiad yn dilyn uwchgynhadledd gofalwyr Cymru ym mis Chwefror yn nodi bod y themâu allweddol yn ymdrin â'r angen am welliannau cyffredinol yn y ffordd y bydd gofalwyr yn cael mynediad at eu hawliau ac yn cael budd ohonynt o dan y Ddeddf gwasanaethau cymdeithasol a llesiant, a bod gofalwyr wedi dweud wrthym, mewn ymateb i ddatganiad, eu bod yn aml yn cael eu hanwybyddu neu eu hystyried yn ddibwys gan weithwyr iechyd a gofal cymdeithasol proffesiynol, er mai hwy sy'n darparu'r rhan fwyaf o ofal yng Nghymru a bod ganddynt hawliau o dan y Ddeddf. Roedd prif weithredwr Gofal Cymdeithasol Cymru yn cydnabod bod gweithredu'r Ddeddf yn heriol a dywedodd fod rhaglen waith ar y gweill hefyd ar ddulliau sy'n seiliedig ar gryfderau a chynllunio sy'n canolbwyntio ar yr unigolyn i geisio ymgorffori dyheadau'r Ddeddf.

Yn ymarferol felly, sut a phryd y bydd Llywodraeth Cymru yn dechrau monitro gweithrediad y Ddeddf gan gyrff cyhoeddus yn unol â hynny, er mwyn sicrhau bod dyheadau'r Ddeddf yn rhan annatod o hyn, wyth mlynedd wedi'r adeg pan oedd llais y bobl dan sylw i fod i ddod yn ganolog i hyn?

Diolch i Mark Isherwood am y cwestiwn pwysig hwnnw. Fel y dywedais yn fy ymateb, rydym wedi comisiynu gwerthusiad ar raddfa fawr o Ddeddf 2014 a gynhelir gan Brifysgol De Cymru. Cafwyd sawl adroddiad eisoes am y broses a'r profiad o weithredu, ac rwy'n credu mai'r casgliad o'r holl waith sydd wedi'i wneud yw bod yr egwyddorion a'r hyn sydd y tu ôl i'r Ddeddf yn gwbl gywir. Mae pawb yn cytuno bod gennym y ddeddfwriaeth gywir, a bod y gweithredu'n digwydd yn effeithiol.

Ond fel y nododd Mark Isherwood, o ran gweithredu'r Ddeddf a phrofiadau pobl ar lawr gwlad, rwy'n credu bod gennym ffordd i fynd o hyd, ac rwy'n credu mai'r hyn y byddai'n rhaid inni ei ddweud yw nad yw'r broses o weithredu'r Ddeddf yn llawn wedi'i chwblhau eto. Felly, bydd y camau nesaf a'r argymhellion ar gyfer gwella yn cael eu darparu yn yr adroddiad effaith terfynol, ac fe gaiff hwnnw ei gyhoeddi tuag at ddiwedd y flwyddyn.

Rydym yn monitro effeithiolrwydd y Ddeddf yn ofalus iawn, yn ogystal ag Arolygiaeth Gofal Cymru, Gofal Cymdeithasol Cymru ac Archwilio Cymru, ac rydym yn derbyn yn llwyr nad yw profiad gofalwyr, er enghraifft, ar lawr gwlad, fel y dylai fod eto. Fodd bynnag, mae cynnydd yn cael ei wneud. Gyda llaw, ychydig cyn y cyfarfod Senedd hwn, roeddwn yn falch iawn o gwrdd â phrif weithredwr Ymddiriedolaeth Gofalwyr y DU, sydd wedi dod i ymweld â Chymru, ac roedd yn ganmoliaethus iawn am yr ymdrechion yr ydym yn eu gwneud i geisio helpu gofalwyr di-dâl yng Nghymru, ac mae'n awyddus iawn i weithio gyda ni fel Llywodraeth.

Diolch i'r ddwy Ddirprwy Weinidog a'r Gweinidog am yr atebion a'r sesiwn yna.