6. Dadl Plaid Cymru: Iechyd menywod

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:00 pm ar 18 Mai 2022.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Jenny Rathbone Jenny Rathbone Labour 5:00, 18 Mai 2022

(Cyfieithwyd)

Wedi dweud hynny, mae'n amlwg fod yr holl bwyntiau a wnaed gan Aelodau eraill yn bwysig iawn. Mae bob amser yn mynd i fod yn syniad da troi'r ffocws ar iechyd menywod, oherwydd yn draddodiadol nid yw menywod erioed wedi cael yr un gofal â dynion. Cyn i'r GIG gael ei sefydlu gan y Llywodraeth Lafur ar ôl y rhyfel, rhaid inni gofio mai prin y câi menywod unrhyw ofal iechyd o gwbl, oherwydd byddent bob amser yn rhoi eu plant a'u gŵr, a oedd yn brif enillydd cyflog, yn gyntaf i gael gofal iechyd am dâl. Felly, roedd dechrau'r GIG yn ddigwyddiad gwirioneddol bwysig ym mywydau menywod.

Gan ganolbwyntio ar 'Cymru Iachach', a gyhoeddwyd yn 2021, nid oedd hwnnw'n fy mhlesio'n llwyr ychwaith, oherwydd mae gennych Senedd newydd, Gweinidog iechyd newydd a nifer o gynlluniau pwysig iawn y teimlaf fod gwir angen inni barhau i ganolbwyntio arnynt. Fodd bynnag, wedi dweud hynny i gyd, mae'n amlwg fod angen inni ganolbwyntio ar y materion hyn. Ni ddylai gymryd wyth mlynedd i wneud diagnosis cywir o endometriosis. Roedd yn bleser cyfarfod â Suzy Davies i fyny'r grisiau heddiw—mae hi yma yn rhinwedd ei gwaith gyda'r bwrdd twristiaeth—am mai hi, yn anad neb, a roddodd hyn ar yr agenda. Ac yn awr, o ganlyniad i ymyriadau Suzy yn arbennig, mae gennym addysg llesiant mislif i fechgyn a merched ym mhob un o'n hysgolion fel nad yw merched yn dioddef mewn distawrwydd am rywbeth nad ydynt yn sylweddoli nad yw'n arferol yn y ffordd y maent yn cael y mislif. A bydd bechgyn yn gallu cefnogi merched yn hynny o beth pan fyddant yn cael y sgyrsiau agos hynny am y person y maent mewn perthynas agos â hwy.

Rydym yn gobeithio y bydd penodi nyrsys endo arbenigol ym mhob bwrdd iechyd yn gwella perfformiad meddygon teulu ac yn fwy pryderus, dealltwriaeth rhai gynecolegwyr o symptomau endometriosis, oherwydd i mi mae'n anesboniadwy fod rhywbeth sy'n effeithio ar un o bob 10 dynes—. Nid rhyw glefyd prin nad oes neb ond meddyg arbenigol yn ei ddeall ydyw, mae'n un o bob 10 dynes. Sut y mae'n bosibl na all gynaecolegwyr weld symptomau endometriosis pan ddônt drwy'r drws? Felly, mae'n amlwg fod llawer o waith i'r nyrsys endo hynny ei wneud.

Cyfeiriodd Jane Dodds at ddementia a'i phrofiad personol o hynny yn gynharach y prynhawn yma. Rhaid inni gofio mai dementia, yn ôl yr hyn a ddarllenais, sy'n lladd fwyaf o fenywod y dyddiau hyn, ac mae hynny, yn amlwg, yn rhywbeth y mae gwir angen inni fyfyrio arno, oherwydd bydd rhywfaint ohono'n ymwneud ag unigrwydd, bydd rhywfaint ohono'n ymwneud ag ansawdd bwyd menywod, ymarfer corff, a phob math o bethau eraill y mae gwir angen inni eu deall, oherwydd mae'n bandemig go iawn.

Ar erthyliadau telefeddygol, mae Cymru wedi arwain y ffordd ar sicrhau bod yr hyn a ddatblygwyd gennym yn ystod y pandemig bellach wedi dod yn nodwedd barhaol, fel y gall menywod gael erthyliad telefeddygol heb orfod gadael y tŷ, gallu ei wneud yn ddiogel ym mhreifatrwydd eu cartref eu hunain, a pheidio ag oedi cyn cael triniaeth a gorfod cael erthyliad llawfeddygol wedyn. Felly, da iawn Weinidog iechyd, am fod yn ddigon dewr i wneud hynny, oherwydd mae Llywodraeth y DU wedi bradychu'r achos.

Ond mae llawer mwy o bethau y mae angen inni eu dysgu gan wledydd eraill. Er enghraifft, yn Ffrainc, fe gewch 10 sesiwn ffisiotherapi am ddim ar ôl geni plentyn, nid oherwydd eu bod yn awyddus iawn i roi sesiynau am ddim i bobl—y rheswm dros ei wneud yw ei bod yn ymyrraeth ataliol i sicrhau nad yw menywod yn cael prolapsau, problemau cefn, anymataliaeth, a'r holl bethau eraill sy'n gallu mynd law yn llaw â beichiogrwydd. I'r rhai ohonoch nad ydych erioed wedi'i wneud, gallaf ddweud wrthych ei fod yn ymarfer eithaf corfforol yn ogystal â meddyliol. Felly, credaf fod hwnnw'n un peth y byddwn yn sicr o fod eisiau dod yn ôl ato.

Rhaid i hyn fod yn fwy na siarad gorchestol. Mae angen inni gael y drafodaeth aeddfed hon a sicrhau cefnogaeth yr holl randdeiliaid. Mae'n wych fod Sioned ac eraill wedi dod â barn rhanddeiliaid i'r Siambr. Bydd cyfle i unrhyw un arall sydd â diddordeb yn y pwnc glywed gan Triniaeth Deg i Fenywod Cymru a Sefydliad Prydeinig y Galon Cymru yn y grŵp trawsbleidiol ar iechyd menywod amser cinio yfory, sy'n cael ei gynnal yn rhithiol, felly, lle bynnag y byddwch chi, fe allwch ymuno. Oherwydd dyma'r ffordd y mae'n rhaid inni fynd ar hyd-ddi i gael strategaeth iechyd menywod—i sicrhau bod pob dynes yn cael ei chynnwys, a merched. Edrychaf ymlaen at gael cynllun arloesol, ac rwy'n siŵr y bydd y Gweinidog yn ei gynhyrchu maes o law.