Diolch i chi am ddatganiadau mor bwerus, sydd yn wir yn dangos cryfder y broses o ddod at ein gilydd yn ein cytundeb cydweithredu, am bwysigrwydd cryfder, y credaf y gallai ddod o bob rhan o'r Siambr hon, ond rhaid ei gyflawni o ganlyniad i'n hymrwymiad ar y cyd a rhannu ein nodau a'n gwerthoedd yn y cytundeb cydweithredu. Rwy'n credu ei bod yn bwysig ei fod yn cael ei fynegi a'i fod yn glir i'r cyhoedd fel ymrwymiad proffil uchel, 'Cynllun Gweithredu Cymru Wrth-hiliol', yn ein rhaglen lywodraethu a'r cytundeb cydweithredu. Rwy'n falch ein bod wedi cael trafodaethau cynhyrchiol, rydych wedi cael cyfle i adolygu 'Cynllun Gweithredu Cymru Wrth-hiliol', ac mewn gwirionedd rydych chi wedi dylanwadu ar y ffaith bod troseddu a chyfiawnder yn cael sylw arbennig. Rwyf wedi ymateb i rai o'r pwyntiau hynny, o ran ein penderfyniad i—. Er nad yw wedi'i ddatganoli, rydym yn symud ymlaen gyda'r Comisiwn ar Gyfiawnder yng Nghymru, comisiwn Thomas, ond hefyd mae'r adroddiad a lofnodwyd ar y cyd yn ddiweddar gan y Cwnsler Cyffredinol a minnau, ac rydym yn bwrw ymlaen â hyn o ran y cyfleoedd sydd gennym i ddylanwadu ar y system gyfiawnder yng Nghymru.

Rwy'n credu bod y pwysigrwydd, mewn gwirionedd, eich bod yn canolbwyntio ar nifer o feysydd polisi yn hollbwysig, ond rhaid iddo ymwneud ag arweinyddiaeth. Gwnaethom benderfynu, o ganlyniad i'r ymgynghoriad—ymgynghoriad helaeth—nad yw gweithredu ar gydraddoldeb hiliol yn ddigon; rhaid ei nodi'n glir iawn fel cynllun gweithredu gwrth-hiliol. Rhaid i bobl gofleidio a chydnabod, fel y gwnawn ni yn y Llywodraeth, yr hiliaeth sefydliadol a systemig sydd mewn gwirionedd yn dal pobl yn ôl ac sy'n effeithio ar bob munud o bob diwrnod o'u bywydau. Rydym wedi dysgu hyn o weithio gyda'r bobl yr ydym wedi gweithio gyda nhw o ran y grŵp llywio, fforwm hil Cymru, yr wyf wedi bod yn gweithio gydag ef ers blynyddoedd lawer, a alwodd am i hyn fod yn gynllun gweithredu—nid strategaeth arall, ond yn gynllun gyda'r nodau a'r camau hynny i'w datblygu.

Felly, mae arweinyddiaeth o fewn Llywodraeth Cymru ac ar draws y sector cyhoeddus yn hanfodol, a dim goddefgarwch o ran hiliaeth ledled y sector cyhoeddus. A hefyd, dim ond dwy flynedd a hanner yn ôl, lansiwyd y strategaeth amrywiaeth a chydraddoldeb ar gyfer ein penodiadau cyhoeddus. Ei henw oedd, 'Adlewyrchu Cymru wrth Redeg Cymru'. Gwyddom fod gennym lawer i'w wneud i adlewyrchu Cymru wrth redeg Cymru, ond os gallwn weld y newid hwnnw erbyn 2030—. Mae gennym bŵer dros hyn, gallwn wneud y newidiadau hynny, ond mae angen nodau a chamau gweithredu arnoch i wneud hyn. Mae angen i ni ddileu'r rhwystrau ac mae angen i ni ddefnyddio'r holl ddulliau sydd gennym ni.

Mae llawer o faterion yn ymwneud ag addysg, a gwn y bydd Gweinidog y Gymraeg ac Addysg yn sôn amdanyn nhw ac yn ymateb iddyn nhw yn ei ddatganiad. Ond, mae gennym lythyrau cylch gwaith, mae gennym drefniadau ariannol, ac, yn bwysig, fel y dywedoch chi, mae gennym grŵp atebolrwydd newydd—byddwch wedi clywed am hwnnw y bore yma. Mae'r Athro Emmanuel Ogbonna, a helpodd i gyrraedd y pwynt hwn, gan gyd-gadeirio â'r Ysgrifennydd Parhaol, wedi'i gwneud yn glir o'r dechrau bod angen yr atebolrwydd hwnnw arnom. Mae arnom angen grŵp atebolrwydd newydd, a gallaf eich sicrhau chi y byddaf yn sicrhau ein bod yn rhoi adborth i'r Senedd. Gwn y byddan nhw eisiau rhoi adborth, rwy'n siŵr, i bwyllgorau ac i'r Senedd yn ogystal â beth yw eu disgwyliadau.

Byddwn yn cymryd camau i fynd i'r afael â hiliaeth o ran monitro camau gweithredu'n flynyddol drwy'r grŵp atebolrwydd, ond nid i ni yn unig y bydd yn gwneud hynny. Mewn gwirionedd, dywedodd rhywun y bore yma—dywedodd un o'r siaradwyr—fod hyn yn ymwneud ag atebolrwydd cymunedol hefyd; mae'n ymwneud ag atebolrwydd yr holl gyrff sector cyhoeddus hynny, ac mae hynny, wrth gwrs, yn cynnwys yr holl gyrff statudol, ond hefyd mae'n ymwneud â busnes. Felly, bydd cadeiryddion cyrff cyhoeddus yn cael eu pwyso i hyrwyddo amrywiaeth a chynhwysiant yn rhagweithiol, gan gynnwys amcan perfformiad sy'n ymwneud â gwrth-hiliaeth.

Rwy'n credu ei bod hefyd yn bwysig iawn edrych ar rai o'r materion ehangach hynny yr ydych yn eu codi. Er enghraifft, o ran y ganolfan troseddau casineb a chymorth i ddioddefwyr, rwyf eisoes wedi'i chrybwyll, o ran plant a phobl ifanc, fod gennym bellach dîm newydd sy'n gweithio i fynd i'r afael â throseddau casineb.

O ran diwygio'r Senedd, rwy'n falch iawn y gallwn ddysgu o hynny o ran adroddiad y pwyllgor diben arbennig y byddwn yn ei drafod yfory, oherwydd yr argymhelliad hwnnw y dylid cynnal ymchwiliad pellach i rinweddau a goblygiadau cwotâu, er enghraifft, ar gyfer nodweddion ar wahân i ryw. Mae gennym lawer i'w ddysgu, ond gallem arwain y ffordd yn y DU, a gallwn yn sicr helpu i arwain y ffordd o ran edrych ar y materion hyn, a gwn fod cefnogaeth gref i hynny. Llywodraeth leol: nawr rydym wedi mynd drwy'r etholiadau, byddaf yn cwrdd â phob arweinydd llywodraeth leol yn fuan iawn i siarad am y cynllun gweithredu gwrth-hiliol.

Un o'r argymhellion a ddaeth—yn olaf, Dirprwy Lywydd—o'r adroddiad economaidd-gymdeithasol ar effaith coronafeirws ar bobl dduon, Asiaidd a lleiafrifoedd ethnig oedd bod arnom angen uned gwahaniaethau hiliol yn Llywodraeth Cymru. Wel, mae gennym un nawr. Fe'i sefydlwyd ac mae'n rhan o uned tystiolaeth cydraddoldeb, ond mae problem ynglŷn â data, yn enwedig data a gedwir gan Lywodraeth y DU. Felly, mae Canolfan Llywodraethiant Cymru wedi gwneud rhywfaint o waith arloesol, yn enwedig dan arweiniad Robert Jones, sydd mewn gwirionedd wedi amlygu effaith anghymesur cyfiawnder troseddol, yn enwedig ar bobl dduon, Asiaidd a lleiafrifoedd ethnig a menywod. Wel, rydym yn mynd i fynd i'r afael â hynny, unwaith eto, drwy gydweithio. Fe wnaethom gyfarfod ychydig wythnosau'n ôl i siarad am y ffyrdd y gallwn ni gydweithio â Chanolfan Llywodraethiant Cymru a'r uned dystiolaeth cydraddoldeb, hil ac anabledd. Ac ymrwymiad i rannu elfen gyfiawnder cynllun gweithredu Cymru wrth-hiliol, fel rhan o'n cytundeb cydweithredu â Phlaid Cymru, ac i ddechrau sgwrs yn awr am sut y gallwn gydweithio, ac, yn wir, edrych ar ymchwil arall a fydd o gymorth i hyn.

Felly, mae eich ymrwymiad, mae eich cefnogaeth yn hollbwysig i ni gael hyn yn iawn, ond byddwch wedi clywed a gweld y bore yma y bydd disgwyliadau, a rhaid i'r disgwyliad arnom fel Llywodraeth fod yn bwynt allweddol. A gwn y byddwch yn ein dwyn ni i gyfrif, rhaid i'r bobl sydd â phrofiad bywyd o hiliaeth ein dwyn ni i gyfrif, a dyna'r hyn y mae angen i ni ei gyflawni yn y cynllun gweithredu gwrth-hiliol.