Mae mater refferendwm yn dod ar ddiwedd y trafodaethau a'r ystyriaethau, onid yw? Ac rydym ar y pwynt lle mae argymhellion wedi'u gwneud gan y pwyllgor, a phan edrychwch ar y newidiadau sylweddol sydd wedi'u hargymell, dyna pryd y mae'n rhaid ichi dderbyn nad yw'r cyhoedd yng Nghymru wedi cael dweud eu barn.

Nawr, rydym yn cydnabod bod mwyafrif yn y Siambr hon o blaid diwygio'r Senedd. Rydym wedi bod yn ddigon gonest i dderbyn mai dyna'r sefyllfa, ac ar y sail honno y cymerasom ran yn nhrafodion y pwyllgor hwn, ac ar y sail honno y cefais fy mhenodi i'r pwyllgor hwnnw er mwyn cynrychioli'r Ceidwadwyr. Cymerasom ran yn y broses honno oherwydd dywedwyd wrthym fod cyfle gwirioneddol i siapio ei waith, i siapio'r argymhellion a fyddai'n deillio ohono. Ond daeth yn gwbl glir i mi, ar 10 Mai, yn dilyn cyhoeddi datganiad gan y Prif Weinidog ac arweinydd Plaid Cymru, a gyhoeddwyd i'r wasg yn gyntaf cyn iddo gael ei ddosbarthu i Aelodau'r Senedd hon, yn gwbl amharchus, ein bod wedi camymddiried yn y broses honno, oherwydd roedd y casgliadau yn yr adroddiad ger ein bron yr un peth i bob pwrpas â'r cyfarwyddiadau a gyhoeddwyd gan y Prif Weinidog ac arweinydd Plaid Cymru. Yn y cytundeb gweithredol, nid ydynt ond yn ailddweud, i bob pwrpas, y rhestr o geisiadau a galwadau a wnaed yn y fargen ystafell gefn byglyd a wnaeth arweinydd Plaid Cymru gyda'r Prif Weinidog.

Gofynnaf i bawb yn y Siambr hon: beth ar y ddaear yw diben sefydlu pwyllgorau yn y Senedd hon, penodi Aelodau, penodi clercod, penodi ymchwilwyr a chynghorwyr cyfreithiol, casglu tystiolaeth lafar ac ysgrifenedig gan bobl, ystyried y dystiolaeth honno'n ofalus, rhoi cnawd ar rai syniadau, ac yna methu cwblhau ei waith oherwydd bod y tir yn cael ei dynnu o dan eich traed ar ddiwedd y broses? Oherwydd dyna a ddigwyddodd, ac roedd yr ymddygiad hwnnw'n warthus a dweud y gwir. Roedd yn amharchus i'r pwyllgor, yn sarhad ar y sefydliad hwn, ac mewn gwirionedd, mae ymddygiad y Prif Weinidog ac arweinydd Plaid Cymru yn tanseilio'r union Senedd y maent yn dweud eu bod eisiau ei chryfhau. Beth ar y ddaear yw pwynt hynny?

Nawr, rydym i gyd yn gwybod, yn y Siambr hon, nad yw'r mwyafrif llethol o aelodau'r cyhoedd yn cefnogi cynnydd ym maint y Senedd. Dyna pam eich bod yn arswydo cymaint rhag cael refferendwm ar y mater hwn. Pe baech yn credu mewn gwirionedd y byddai'r cyhoedd yn cefnogi'r pecyn hwn o ddiwygiadau, byddech yn rhoi'r dewis i'r bobl ac yn caniatáu iddynt ddweud eu barn. Nid oedd y Blaid Lafur yn ddigon dewr i nodi ei syniadau yn ei maniffesto hyd yn oed. Fe ddarllenaf y dyfyniad ar ddiwygio'r Senedd yn eich maniffesto i chi, i'ch atgoffa, oherwydd gwn na wnaeth y rhan fwyaf ohonoch, mae'n debyg, ddarllen eich maniffesto eich hun. Roedd yn dweud hyn—. Roedd yn dweud hyn ac rwyf am ddyfynnu. Mae ar dudalen 64. Dyma a ddywedodd:

'Byddwn yn adeiladu ar waith Pwyllgor y Senedd ar ddiwygio etholiadol... ac yn datblygu cynigion i wella cynrychiolaeth pobl Cymru yn eu Senedd.'

Nid oedd yn dweud unrhyw beth, dim byd o gwbl, am fwy o Aelodau. Nid oedd yn dweud unrhyw beth o gwbl am ddileu'r system bleidleisio. Dim byd o gwbl am gwotâu rhywedd. Ac nid oedd unrhyw gyfeiriad o gwbl at ddileu'r cyfle i aelodau'r cyhoedd bleidleisio dros ymgeisydd unigol o'u dewis.

Nawr, o leiaf roedd maniffesto Plaid Cymru yn fwy gonest. A bod yn deg â Phlaid Cymru—. A chymerodd amser hir imi ddod o hyd i'r cyfeiriad, gyda llaw, yn eich maniffesto sydd oddeutu 100 tudalen o hyd. Gallaf ddweud wrthych ei fod yn ddeunydd darllen da iawn ar gyfer pobl sy'n methu cysgu. Cyrhaeddais y dudalen o'r diwedd, tudalen 117, ac roedd yn dweud hyn:

'Byddwn ni’n gweithredu argymhellion y Panel Arbenigol ar Ddiwygio Etholiadol y Cynulliad, yn benodol', meddai,

'yn benodol ar y Bleidlais Sengl Drosglwyddadwy, cwotâu rhywedd, ac ehangu’r Senedd.'

Felly, roedd rhywfaint o sôn o leiaf am ehangu'r Senedd a chwotâu rhywedd, ond wrth gwrs, maent wedi rhoi'r gorau i'w haddewid i gyflwyno, yn arbennig, pleidlais sengl drosglwyddadwy—y cyfeiriad penodol hwn yr oeddent yn teimlo'n gryf iawn yn ei gylch yn yr adroddiad penodol hwnnw. Felly, os nad oedd pobl a bleidleisiodd dros Lafur yn pleidleisio o blaid y cynigion yn adroddiad y pwyllgor heddiw am na chyfeiriwyd atynt, ac os oedd ymrwymiad maniffesto Plaid Cymru yn wahanol iawn o ran y system bleidleisio i'r hyn a oedd yn y fargen—y fargen ystafell gefn, yn y coridorau pŵer tywyll y mae Adam Price yn hoffi treulio'i amser ynddynt—os oedd y fargen a wnaed yn wahanol iawn, nid oes unrhyw fandad cyhoeddus o gwbl i gyflwyno'r newidiadau hyn. Rwy'n sylweddoli y gallai fod gennych farn wahanol, a dyna pam y dywedais, 'Rhowch y dewis i'r cyhoedd.' Rydym yn barod i brofi'r cyhoedd ac os bydd y cyhoedd yn pleidleisio drosto, byddwn yn ei gefnogi 100 y cant, yn union fel y gwnaethom gyda Brexit, oherwydd rydym yn parchu democratiaeth, yn wahanol i chi.

Felly, gadewch inni edrych ar yr hyn a ddigwyddodd yn y gorffennol o ran y gallu i newid y system bleidleisio. Wrth gwrs, rhoddodd Llywodraeth y DU, Jenny Rathbone—gallaf weld eich bod yn talu sylw mawr—rhoddodd Llywodraeth y DU, Jenny Rathbone, gyfle i bobl Cymru a'r DU gyfan bleidleisio ar gynigion i newid y system bleidleisio, i gael gwared ar y system cyntaf i'r felin a chyflwyno'r system pleidlais amgen ar gyfer etholiadau. [Torri ar draws.] Rwy'n hapus i dderbyn ymyriad. A hoffech wneud ymyriad? [Torri ar draws.] Rwy'n hapus i dderbyn ymyriad. Dewch.