Part of the debate – Senedd Cymru am 4:28 pm ar 8 Mehefin 2022.
Neu gadewch i mi ei ddweud mewn ffordd wahanol. Mae dros ddwywaith cymaint o Aelodau Seneddol Torïaidd wedi colli hyder yn y Prif Weinidog nag sydd o Aelodau'r Senedd yn eistedd yma.
Nid yw'r Arglwydd Thomas o Gwmgïedd byth yn cyfeirio at y setliad datganoli yng Nghymru am nad yw erioed wedi'i setlo. Rydym wedi cael o leiaf pedwar fersiwn gwahanol. Dim ond dau beth sy'n barhaus yn hanes datganoli yng Nghymru. Mae un yn eistedd wrth fy ymyl: presenoldeb parhaus pedwar o fy nghyd-Aelodau uchel eu parch. Lywydd, pe baech wedi gwasanaethu ym mhob iteriad o Senedd Gwlad yr Iâ, byddech dros 1,000 oed erbyn hyn. Yr elfen barhaus arall, wrth gwrs, yw maint y Senedd. Er y datblygiad o fod yn llywodraeth leol estynedig i fod yn Senedd fodern fel sydd gennym heddiw, rydym wedi gweld y Senedd yn aros yn union yr un faint. Gallwn ddod â'r holl adroddiadau a grybwyllodd Huw Irranca-Davies i'r Siambr hon, yr adroddiadau sydd wedi dangos yr angen am fwy o Aelodau er mwyn sicrhau craffu priodol, ond ni fyddwn yn gallu eu cario i gyd i mewn, byddent yn rhy drwm i mi. Ond maent i gyd yn gytûn fod angen Senedd fwy i wneud bywyd yn anos i bobl ar y meinciau hynny—i graffu ar Lywodraeth Cymru yn fwy effeithiol ac yn fwy effeithlon.
Nawr, mae rhai pobl wedi beirniadu fy mhlaid nad yw'r cynigion hyn yn mynd yn ddigon pell, ac maent yn iawn—nid ydynt yn mynd yn ddigon pell. Byddai'n well gennym gael system bleidlais sengl drosglwyddadwy. Fodd bynnag, fel y dywedodd Huw Irranca-Davies—[Torri ar draws.] Na, nid wyf am dderbyn ymyriad; bydd gennych ddigon o amser i siarad. Fel y dywedodd Huw Irranca-Davies, mae hwn yn waith sy'n mynd rhagddo, fel y mae hanes datganoli yng Nghymru wedi bod o'r dechrau.
Mae gallu system rhestrau caeedig i sicrhau cydraddoldeb rhwng y rhywiau yn gam rhagorol ymlaen. Ein Senedd oedd y ddeddfwrfa gyntaf yn y byd i sicrhau cydraddoldeb rhwng y rhywiau ac edrychaf ymlaen at weld hynny'n digwydd eto yn y Senedd nesaf. A chlywaf y Ceidwadwyr yn siarad yn erbyn cwotâu rhywedd—o edrych ar y meinciau hynny, tybed pam eu bod yn erbyn cwotâu rhywedd. Ac er nad yw'r diwygiadau'n mynd mor bell ag yr hoffem weithiau o bosibl, mae angen cyfaddawdu i symud pethau yn eu blaenau. Os yw'r Aelodau'n cofio—wel, gall rhai ohonom gofio; efallai na all Luke Fletcher gofio—yn ôl ym 1997, roedd Plaid Cymru eisiau mynd yn llawer pellach na'r cynigion a gyflwynwyd gan y Llywodraeth Lafur Newydd, ond roeddem yn barod i gyfaddawdu, oherwydd roedd yn rhaid inni gydnabod bod pobl Cymru wedi pleidleisio dros bedwar Aelod Plaid Cymru yn hytrach na'r 40—ni lwyddodd Alun Davies ar ein rhan yng Nghwm Cynon yn yr etholiad hwnnw. [Chwerthin.]