Part of the debate – Senedd Cymru am 5:07 pm ar 8 Mehefin 2022.
Efallai na fyddwch yn hoffi clywed yr hyn sydd gennyf i'w ddweud, ond rwy'n siŵr y bydd rhai o bobl Cymru yn ei hoffi.
Wel, wel, wel. Mae bron i flwyddyn wedi bod ers y diwrnod y sefais yn y Siambr hon a thraddodi araith yn erbyn galwadau Llafur, Plaid Cymru a'r Democratiaid Rhyddfrydol, bryd hynny, am fwy o bwerau i'r Senedd hon. Nawr, rydym yn ôl yma eto yn trafod cael mwy o wleidyddion. Nid oes ryfedd fod pobl yn meddwl bod gwleidyddion wedi colli cysylltiad â'r cyhoedd. Felly, peidiwch â cheisio esgus eich bod yn mynd yn ôl i'ch etholaethau mewn gwirionedd ac yn clywed cefnogaeth i'r cynnig hurt hwn, fod pobl yn canu ac yn dawnsio ar y strydoedd ac yn dweud mai'r ffordd i ddatrys problemau Cymru yw drwy gael mwy o wleidyddion. [Torri ar draws.] Na, ddim eto.
Dros yr wythnos ddiwethaf, bûm o gwmpas pob cornel o Frycheiniog a Sir Faesyfed, a chefais fy llethu gan sylwadau gan fy etholwyr sydd wedi'u cythruddo gan y cynigion hyn a'r gost enfawr sy'n gysylltiedig ag ehangu'r Senedd hon, pan na all pobl yn fy etholaeth gael gafael ar ddeintydd am 12 mis. Ar adeg o argyfwng costau byw, pan fo Gweinidogion yma'n beirniadu pawb ar yr ochr hon i'r Siambr yn rheolaidd am ddweud ei fod yn ddewis rhwng gwresogi a bwyta, yn awr rydych am fynd i wario miliynau o arian trethdalwyr y gellid ei wario i helpu pobl ar ethol 36 yn fwy o wleidyddion, yn ogystal â'r arian ychwanegol ar gyfer staff cymorth, a'r arian ychwanegol ar gyfer staff y Comisiwn, treuliau Aelodau, newidiadau strwythurol i'r Siambr hon a Thŷ Hywel, i gyd oherwydd eich bod chi ac academyddion a melinau trafod asgell chwith yn meddwl nad oes gennym ddigon o adnoddau. Nid yw eich esgusodion dros ehangu gwleidyddol yn dal dŵr.
Rydych yn dweud bod angen mwy o gynrychiolaeth ar bobl Cymru er mwyn gallu cyflawni pethau. Gadewch inni weld faint o gynrychiolaeth y byddwn yn ei chael yng Nghymru: 32 o Aelodau Seneddol cyflogedig, 96 o Aelodau o'r Senedd cyflogedig, 1,242 o gynghorwyr sir cyflogedig, un peth nad yw'r Blaid Lafur erioed wedi gallu ymdopi ag ef. Rwy'n siŵr y byddai'n well gan bobl ar y strydoedd y tu allan i'r fan hon weld Llywodraeth y dydd yn bwrw ymlaen â'i phriod waith, yn trwsio'r GIG sy'n chwalu yng Nghymru, yn helpu i adeiladu'r economi a darparu addysg ragorol i'n plant; dyna'r hyn y mae'r cyhoedd yn talu amdano a dyna y mae'r cyhoedd yn ei haeddu.
Gadewch inni fod yn glir iawn: rwy'n Gymro balch tu hwnt. Rwy'n caru fy ngwlad ac rwy'n caru democratiaeth; mae'n un peth y credaf sy'n ein huno yn y Siambr hon o bryd i'w gilydd. Credaf y dylai'r cyhoedd gael dweud eu barn ynglŷn â diwygiadau mewn refferendwm ar nifer y gwleidyddion yn y lle hwn. Mae pob newid cyfansoddiadol mawr i'r Senedd a Chymru wedi'i wneud drwy bleidlais gyhoeddus, ac mae gan y bobl hawl i ddweud eu barn am y newidiadau hyn.
Os ydych o ddifrif yn credu bod gennych gefnogaeth y cyhoedd yng Nghymru i'r newidiadau hyn, gadewch inni gael refferendwm. Mae'r cytundeb ystafell gefn llechwraidd a luniwyd rhwng y Prif Weinidog ac Adam Price yn mynd yn groes i bopeth y mae'r glymblaid sosialaidd hon yn honni eu bod yn sefyll drosto. Maent yn dweud ei fod yn flaengar; nid yw hynny'n wir—mae'n cau'r drws ar faes o ddewis gwleidyddol ehangach, fel y dywedodd Jane Dodds. Rydych chi'n dweud ei fod yn gyfartal; nid yw'n gyfartal—nid yw'n cydnabod pawb o bob amrywiaeth. Ac rydych chi'n dweud ei fod yn deg; nid yw'n deg—mae'n gwneud Aelodau o'r Senedd yma'n weision i bleidiau gwleidyddol ac undebau ac nid i'r bobl, ac mae hynny'n sylfaenol anghywir.