Part of the debate – Senedd Cymru am 3:50 pm ar 28 Mehefin 2022.
Diolch, Mike. Rydych chi'n gwybod fy mod i wedi cwrdd â nifer o'r trigolion a chithau yn yr adeiladau sydd wedi'u heffeithio yn eich etholaeth chi, ac rydym ni'n awyddus iawn bod y trigolion hynny sydd wedi gwneud y peth iawn yn cael gofal priodol yn y cynllun hwn hefyd, felly mae hynny'n gymhlethdod arall eto. Rydych chi'n tynnu sylw at broblem lluosogrwydd gwahanol drefniadau. Mae un adeilad yn fy etholaeth i fy hun yr ydych chi'n gyfarwydd iawn ag ef lle mae pawb wedi mynd yn fethdalwr, gan gynnwys y dylunydd, tri grŵp o ddatblygwyr, y cwmnïau yswiriant—mae'n drychineb llwyr. A dyna pam y mae'n rhaid i ni gael ôl-stop i'r bobl hynny, oherwydd pe baem ni'n dibynnu ar ddatblygwyr i wneud hynny, nid oes endid o'r fath ar ôl er mwyn bwrw ymlaen â hynny. Dyna pam mae Llywodraeth Cymru yn barod i roi arian cyhoeddus i'w wneud, oherwydd i rai pobl nid oes unrhyw un.
Cymhlethdodau'r cwmni adeiladu cyfrwng un pwrpas sy'n dwyn enw corfforaeth fawr arno ond mewn gwirionedd, yn gyfreithiol, mae'n gwmni ar wahân yw un o'r materion mwyaf y bu'n rhaid i ni ei wynebu. Soniodd Rhys, rwy'n credu, ynghylch ceisio atal pobl rhag cael contractau eraill ac yn y blaen, ond pan ewch chi i mewn i gyfraith y peth, nid ydyn nhw yr un cwmni, ac mae hynny wedi bod yn broblem wirioneddol. Felly, rydym ni'n dibynnu ar Lywodraeth y DU i newid rhywfaint o'r gyfraith nad yw wedi'i datganoli i Gymru o ran amddiffyniadau o dan yr amgylchiadau hynny, yn Neddf Diogelwch Adeiladu 2022 a meysydd eraill, fel y gallwn ni wneud hynny. A byddwn ni'n ceisio gwella'r ffordd yr ydym ni'n galluogi pobl i wneud cais a gweithredu caniatâd cynllunio—mae'n ddrwg gennyf i, rwy'n siarad â dau berson gwahanol yma nawr. Yn y bôn, yr hyn yr ydym ni'n ei ddweud yw dyblygu'r hyn y mae Llywodraeth Lloegr yn edrych arno, sef atal pobl rhag gallu manteisio ar ganiatâd cynllunio sydd ganddyn nhw eisoes os oes ganddyn nhw adeiladau heb eu hadfer sy'n dwyn eu henw corfforaethol. Ond mae'n fwy cymhleth na dim ond dweud, 'Ni all y cwmni hwn ei wneud', oherwydd mae lluosogrwydd ohonyn nhw.
Felly, rwy'n cytuno â hynny i gyd. Rwy'n cytuno'n llwyr â diwygio lesddaliad, ond fel y dywedais i wrth Rhys, un o'r pethau y mae'n rhaid i ni ei wneud nawr yw dysgu o brofiad yr Alban, oherwydd roeddem ni wedi cael ein denu'n fawr at hynny, ond mewn gwirionedd maen nhw wedi cael nifer o broblemau gyda'r system honno hefyd.