Part of the debate – Senedd Cymru am 4:49 pm ar 28 Mehefin 2022.
Diolch am y gyfres o gwestiynau. Fe wnaf i ddechrau gyda'ch pwynt am lais Cymru wrth lunio rheolaethau ffiniau newydd y DU. Rwy’n credu fy mod i wedi bod yn eithaf clir yn fy ymgysylltiad, yn y pwyllgor ac yn y Siambr, ac rwyf i wedi bod yn agored gydag Aelodau o amgylch y Siambr ym mhob plaid ynglŷn â'r ymdeimlad gwirioneddol o rwystredigaeth ynglŷn â'r diffyg ymgysylltu cynnar. A bod yn deg, mae llefarwyr y Ceidwadwyr Cymreig wedi cydnabod y dylid ymgysylltu'n gynharach, nid yn unig heddiw, ond yn y gorffennol hefyd, felly dydw i ddim am geisio dweud bod Ceidwadwyr Cymru yn y lle hwn bellach yn dweud ei bod yn ddelfrydol cael newidiadau byr rybudd.
Rwy’n credu mai rhan o'r broblem yw bod angen i Lywodraeth y DU ei hun fod â dull cyson o ymdrin â'r mater hwn a fyddai'n hwyluso ymgysylltu'n adeiladol yn gynnar, neu o leiaf yn ymwneud â chael rhywfaint o ymddiriedaeth gyda Llywodraeth Cymru a Llywodraeth yr Alban ein bod, mewn gwirionedd, am weld trefniadau masnachu effeithiol, mewn ystod eang o sectorau. Fe wnaethoch chi sôn am weithgynhyrchu; mae hynny'n bwysig i ni, i'r holl fusnesau hynny sy'n mynd i ymgysylltu â’r rheolau newydd ynghylch rheolau tarddiad a sut y gallant fasnachu'n llwyddiannus gyda gwahanol rannau o'r byd, yn ogystal â'n diwydiant ffermio, bwyd a diod, sydd wedi llwyddo i dyfu ac ehangu. Mae ffigurau newyddion da diweddar a gyhoeddwyd yr wythnos hon yn dangos bod marchnad wirioneddol ar gyfer cynnyrch o ansawdd uchel o Gymru mewn bwyd a diod, ond mewn gwirionedd dyna pam rydym ni am ymgysylltu, oherwydd mae er ein budd ni a buddiannau swyddi a busnesau Cymru i gael yr ymgysylltiad cynnar adeiladol hwnnw, gyda dull cyson a rhesymegol o ymdrin â ffiniau a masnachu. Ac mae hynny'n mynd i'n dull gweithredu ehangach, nid yn unig ar y mater hwn ond ar fasnach yn fwy cyffredinol, y cyfeiriodd yr Aelod ato.
Rydym ni’n awyddus i sicrhau, pan ddaw'n fater o fuddiannau Cymru wrth negodi cytundebau masnach rydd yn y dyfodol, ein bod yn tynnu sylw at y mannau lle mae buddiannau datganoledig, ond yn yr un modd pan fydd materion a gadwyd yn ôl yn cael effaith uniongyrchol ar fuddiannau datganoledig. Rydym ni wedi bod yn agored iawn, iawn ar yr hyn sydd, yn ein barn ni, yn risgiau yn y cytundebau masnach yn Awstralia a Seland Newydd i amaethyddiaeth Cymru. Efallai nad ydynt yn uniongyrchol, ond credwn nad yw'n anodd iawn gweld lefel y risg mae'n ei chyflwyno i ddyfodol ein sector amaethyddol. Mae cyfleoedd eraill mewn sectorau eraill yn rhai o'r cytundebau masnach rydd a wneir, ond rydym ni’n cyfeirio'n rheolaidd at yr anfanteision a'r risgiau yn ogystal â'r cyfleoedd posibl. Rydym ni wedi ymrwymo, fel yr wyf i wedi’i wneud eisoes, i gyhoeddi dadansoddiad o'n barn ar y cytundebau masnach hynny, a byddwn yn parhau i rannu'r rheini'n agored ag Aelodau drwy ysgrifennu ac adrodd i'r pwyllgor perthnasol ac mewn datganiadau ysgrifenedig hefyd.
Rhan o fy mhryder am fusnesau bach a chanolig yn fwy cyffredinol yw sicrhau eu bod yn parhau i allforio, ein bod yn eu helpu drwy broses wahanol iawn i'r hyn y byddai wedi bod ychydig flynyddoedd yn ôl, fel nad yw pobl yn optio allan o fod yn fusnesau allforio, oherwydd mae hynny'n torri llwybrau eraill ar gyfer eu cynnyrch, ond ein bod ni’n eu helpu drwy'r llwybr sy'n amlwg yn fwy anodd ar gyfer allforio, lle mae'r rhwystrau nad ydynt yn brisiau tariff, yn ogystal â'r potensial ar gyfer tariffau, yn her wirioneddol i rai. Dyna pam y gwnes i’r sylwadau a wnes i Sam Kurtz yn gynharach am fasnach ddi-ffrithiant. Rydym ni wedi optio i mewn, ledled y DU, oherwydd y dewisiadau mae Llywodraeth y DU wedi'u gwneud, i ffrithiant yn ein masnach. Mae'n ymwneud â sut i reoli hynny cystal ag y gallwn ni, ac mae'r heriau yr ydym ni’n sôn amdanyn nhw heddiw o ran rheoli ffiniau yn symptom o'r anallu i gael dull cyson o ymdrin â hynny.
Fe wnaf i ymdrin yn fyr ac yn uniongyrchol â'ch pwynt am fasnach. Mae gennym ni fforwm rhyng-weinidogol ar fasnach. Mae gohebiaeth ac ymgysylltiad rheolaidd gan Weinidogion. Mae Penny Mordaunt, er enghraifft, yn ymgysylltu'n rheolaidd â Gweinidogion datganoledig ar newidiadau a heriau sy'n gysylltiedig â hynny. Felly, mae ymgysylltu â gweinidogion yno. Rydym ni’n credu y dylai'r un math o ymgysylltu ddigwydd ar y pwyntiau sy'n ymwneud â rheoli ffiniau.
O ran eich pwyntiau ynghylch bioddiogelwch, mae'n un o'n pryderon gwirioneddol arwyddocaol ac yn un o bryderon ein prif filfeddyg; dyna pam rwyf i wedi sôn amdano. Wrth sgwrsio â James Cleverly, yn flaenorol yn ei rôl fel Gweinidog dros Ewrop, un o'r pwyntiau a wnes iddo mewn gohebiaeth—mae'n bwynt uniongyrchol yr ydym ni wedi'i ddweud yn gyson yn gyhoeddus hefyd—yw dim ond am nad ydym ni’n ffermio mewn ffordd hollol wahanol i'r adeg pan oeddem ni yn yr Undeb Ewropeaidd, nid yw hynny'n golygu nad yw'r risgiau bioddiogelwch wedi newid, oherwydd maen nhw'n ddeinamig. Rydym ni’n gwybod bod perygl y bydd clefydau'n dod i mewn i'r DU yn ogystal â mynd y tu allan a thrwy Brydain. Pan oeddem ni yn yr UE, roeddem ni eisoes yn gallu rhoi lefelau uwch o sicrwydd ar fewnforion, lle caniatawyd hynny. Rydym ni’n gwybod hefyd nad ydym ni bellach yn rhan o'r system rhybudd cynnar yn Ewrop, felly rydym ni’n cael llai o rybudd o'r hyn sy'n digwydd. Dyna pam mae Lesley Griffiths yn parhau i ymgysylltu â George Eustice a Gweinidogion DEFRA ar hyn, a dyna hefyd pam yr ydym ni’n bwriadu parhau i wneud gwaith gyda DEFRA i edrych ar ddull newydd o weld a allai rhai o'r gwiriadau presennol sy'n digwydd yn y man cyrraedd ddigwydd yn nes at borthladdoedd mynediad. Os yw hynny'n mynd i ddigwydd, unwaith eto, byddai dull mwy cyson rhwng Cymru, Lloegr a'r Alban yn well i bob un ohonom ni i reoli'r risgiau bioddiogelwch hynny sy'n effeithio ar bob un ohonom ni’n briodol.