Diolch, Ddirprwy Lywydd. Hoffwn ddechrau drwy ddiolch i bawb sydd wedi cymryd rhan yn y ddadl heddiw, a diolch i Jayne, mewn gwirionedd, ein cyd-Aelod, am y gwaith amhrisiadwy y mae'n ei wneud yn y grŵp trawsbleidiol ar ddiabetes. Rydym wedi clywed llawer iawn heddiw am rai o'r agweddau technegol ar ofalu am y rhai sydd â diabetes, y cymhlethdodau iechyd eilaidd y gall diabetes eu hachosi, ac rydym wedi clywed sut y mae diabetes math 2 yn glefyd y gellir ei atal a'i wella drwy gymorth llawer gwell i reoli iechyd ac ymarfer corff. Felly, mae'n bwysig ein bod yn cydnabod bod rhaid inni atgyfnerthu'r angen i bobl gymryd cyfrifoldeb am eu hiechyd a'u ffordd o fyw er mwyn chwarae eu rhan i leihau eu risg o ddatblygu diabetes math 2.

Elfen bwysig yn hyn yw i unigolion fod yn wybodus am y ffactorau risg ar gyfer diabetes, ac yn bwysicaf oll, sut i'w lleihau. Mae'r dull hwn yn galw am ymrwymiad gan bob partner, gan gynnwys llywodraeth leol, ysgolion, diwydiant, cyflogwyr, y trydydd sector, byrddau iechyd, ac yn bwysicaf oll, y cyhoedd. Hoffwn fanteisio ar y cyfle hwn i annog y Llywodraeth i'w gwneud yn ofynnol i gyrff cyhoeddus a busnesau dynnu sylw at arwyddion diabetes a'r pethau y gellir eu gwneud i'w atal. Mae hyn eisoes yn cael ei wneud yn eang ar gyfer canser a gellir ei gyflawni mor hawdd ar gyfer diabetes.

Gan ganolbwyntio ar atal diabetes math 2, rhaid inni fod yn ymwybodol fod llawer o resymau pam fod gan bobl ffyrdd o fyw gwael, a pham eu bod yn gwneud dewisiadau gwael o ran yr hyn y maent yn ei fwyta neu wneud digon o ymarfer corff. Mae hyn yn deillio o amrywiaeth o ffynonellau, heb un achos unigol y gellir ei nodi. Byddwn yn dadlau bod y llwybr sy'n arwain at ddatblygu diabetes math 2 yn debygol o fod yn wahanol iawn ar draws sbectrwm y rhai sy'n dioddef ohono. Er enghraifft, i rai, efallai mai problem iechyd meddwl sydd wedi arwain at beidio â gwneud digon o ymarfer corff; i eraill, efallai mai anaf corfforol sydd wedi arwain at anawsterau wrth geisio gwneud ymarfer corff. Ond yn anffodus, mae tlodi'n achos amlwg arall, ac mae nifer yn dewis bwydydd llawn calorïau a gwerth maethol isel oherwydd eu bod yn rhad.

Rwy'n cydnabod ei bod yn annhebygol y bydd yna ateb hollgynhwysol sy'n atal diabetes math 2, ond credaf fod angen inni fanteisio ar bob cyfle i addysgu pobl am arferion bwyta a chaniatáu iddynt ddatblygu mwy o wybodaeth a dealltwriaeth o agweddau maethol y bwydydd y maent yn eu bwyta. Mae'n destun dadl p'un a ddylai'r diwydiant lletygarwch orfod darparu gwybodaeth faethol ar gyfer pob pryd neu fyrbryd y maent yn eu darparu—