Part of the debate – Senedd Cymru am 3:15 pm ar 20 Medi 2022.
Llywydd, rwy'n fy ngweld fy hun yn yr un sefyllfa i raddau helaeth ag yr oeddwn i ynddi yn gynharach yn y prynhawn. Mae yna achos cryf dros, rwy'n gwbl sicr, bopeth bron yr hoffai arweinydd Plaid Cymru i ni wario mwy o arian arno: mwy o arian ar insiwleiddio, mwy o arian ar lwfansau cynhaliaeth addysg, mwy o arian ar docynnau trenau, mwy o arian ar fusnesau. Mae achos i'w ddadlau dros bob un o'r rhain.
Mae Llywodraeth yr Alban, wrth gwrs, yn wynebu'r un cyfyng-gyngor â ninnau. Er mwyn ariannu'r mesurau ychwanegol y gwnaethon nhw eu cymryd, bu raid iddyn nhw leihau cyllidebau eraill £700 miliwn, ac ochr yn ochr â'r pethau ychwanegol y maen nhw'n eu gwneud, maen nhw eisoes wedi amlinellu £560 miliwn o doriadau y bydd yn rhaid eu gwneud i bethau y bydden nhw wedi gallu eu gwneud fel arall. Dyna'r pwynt yr wyf i'n ei wneud i'r Aelod, mewn gwirionedd: am bob un o'r pethau y gallem ni fod yn gwneud mwy yn ei gylch, dim ond trwy wneud llai ynghylch rhywbeth arall yr ydych chi wedi bwriadu ei wneud eisoes y gallwch chi wneud hynny. Mae 100 y cant a mwy o'n cyllideb ni wedi ei hymrwymo. Mae ein cyllideb gyfalaf yn y flwyddyn hon wedi'i gorymestyn hyd at £100 miliwn. Nid oes dim wrth gefn. Nid oes swm o arian yn aros i gael ei dynnu i lawr at y dibenion newydd hyn.
Fel y gŵyr ef, fe gawsom ni drafodaethau maith ynghylch y symiau o arian yr oedd eu hangen i gefnogi'r 47 eitem sydd yn y cytundeb cydweithredu i wneud yn siŵr y gellir eu gweithredu nhw'n iawn, gan gynnwys y £260 miliwn ar brydau ysgol am ddim i bawb mewn ysgolion cynradd. Felly, nid oes unrhyw anghytundeb rhyngom ni o ran y syniad o fod â mwy y gallem ni ei wneud, neu y byddem ni'n hoffi ei wneud, ond rydym ni'n wynebu'r un cyfyng-gyngor ag y mae Llywodraeth yr Alban yn ei wynebu, sef na ellir gwneud unrhyw beth newydd heb ddiarddel rhywbeth yr ydym ni'n ei wneud eisoes. Dyna'r sgwrs fwy anodd sy'n rhaid ei chael, ochr yn ochr â rhestru'r holl bethau da y gellid eu hychwanegu at y rhestr hon.
Bydd ein rhenti ni'n cael eu rhewi yn y sector cyhoeddus yma yng Nghymru tan ddiwedd mis Mawrth, am ein bod ni wedi cyhoeddi unrhyw gynnydd o ran y rhenti hynny eisoes. Fe fyddwn ni'n parhau i weithio, fel rydym ni wedi ymrwymo, ar gynigion y byddwn ni'n eu cyflwyno mewn Papur Gwyn ar reolaethau rhent yma yng Nghymru. Oherwydd fy mod i'n cytuno yn hyn o beth hefyd ag arweinydd Plaid Cymru sef bod costau penodol sy'n ysgogi chwyddiant a'r effaith ar deuluoedd yma yng Nghymru, gan gynnwys, fel y dywedwn ni'n aml yn y fan hon, effaith taliadau sefydlog ym maes ynni—taliadau sefydlog yr wyf i wedi bod o'r farn ers amser y dylen nhw fod yn rhan o'r gorffennol, ac nid yn ffordd gyfredol o godi tâl arnom ni am ynni, ac sy'n dod i ran defnyddwyr yng Nghymru yn arbennig o drwm.