A mynd i'r afael â hyn mewn ffordd gadarnhaol iawn o ran yr ymrwymiad sydd gan Lywodraeth Cymru, sy'n amlwg wedi ymrwymo i hyrwyddo cyfranogiad cymunedol llawn a dinasyddiaeth weithgar i holl bobl Cymru, ac rydym yn deall yn iawn y rhan hollbwysig y gall toiledau Changing Places ei chwarae wrth gyflawni'r nod hwn ar gyfer llawer o bobl anabl. Er bod toiledau hygyrch cyffredin yn diwallu anghenion y rhan fwyaf o bobl anabl, mae llawer o bobl anabl angen y ddarpariaeth ychwanegol a gynigir gan doiledau Changing Places, ac rydym wedi ymrwymo i sicrhau eu bod yn cael eu darparu ledled Cymru. Diolch i’r holl Aelodau sydd wedi cyfrannu y prynhawn yma gydag enghreifftiau da o’r hyn sydd eisoes yn digwydd.

Ym mis Medi 2019, fe gyhoeddasom ein fframwaith, 'Gweithredu ar Anabledd: Yr Hawl i Fyw'n Annibynnol', a oedd yn nodi ystod eang o fesurau i fynd i'r afael â rhai o'r rhwystrau allweddol y mae pobl anabl yn eu hwynebu gyda namau. Cafodd y fframwaith hwn ei gydgynhyrchu gyda phobl anabl, ac mae’n cynnwys camau gweithredu penodol ynghylch darparu toiledau Changing Places.

Yn 2017, cyflwynodd Llywodraeth Cymru ofyniad i bob awdurdod lleol yng Nghymru lunio strategaeth toiledau lleol. Wrth ddatblygu eu strategaethau, roedd yn ofynnol i awdurdodau lleol gynnal asesiad o angen, gan gynnwys ystyried yr angen am doiledau Changing Places. Rhaid i’r strategaethau nodi wedyn sut y mae'r awdurdodau lleol yn bwriadu diwallu’r anghenion a nodwyd yn y ffordd orau, a rhaid i’r gwaith hwn fynd rhagddo gyda chyfranogiad llawn eu trigolion a phartneriaid cyflenwi eraill, gan gynnwys pobl anabl, a chlywsom enghreifftiau o ymgyrchwyr yn gweithio gydag awdurdodau lleol ac yn cael mynediad at gyllid, gan gynnwys cyllid Llywodraeth Cymru.

Yn ogystal â'r gofynion hyn mewn perthynas â strategaeth toiledau, ym mis Chwefror 2021, cyhoeddwyd dogfen ymgynghori ddrafft, a gyflwynai ystod o newidiadau arfaethedig i reoliadau adeiladau, fel eu bod yn cynnwys darpariaeth ar gyfer toiledau Changing Places. Byddai’r rheoliadau arfaethedig hyn yn berthnasol i ddatblygiadau newydd a’r rheini sy’n destun newid defnydd sylweddol, gyda’r nod o gynyddu’r ddarpariaeth o doiledau Changing Places mewn adeiladau cyhoeddus o faint penodol. A bydd canlyniadau'r ymarfer ymgynghori hwn yn cael eu cyhoeddi cyn bo hir.

Mae Llywodraeth Cymru yn rhoi cymorth i awdurdodau lleol fel rhan o’u setliad refeniw blynyddol sy’n sicrhau bod ganddynt hyblygrwydd i wneud penderfyniadau gwariant lleol priodol. Dylai awdurdodau fod yn gwneud penderfyniadau ynghylch gwasanaethau a’u cyllidebau yng nghyd-destun eu hystod o gyfrifoldebau, gan gynnwys y rheini a nodir yn Rhan 8 o Ddeddf Iechyd y Cyhoedd (Cymru) 2017. Rydym yn cydnabod bod effaith chwyddiant yn golygu bod awdurdodau’n wynebu dewisiadau anodd a bod cyllidebau o dan bwysau, ond wrth gwrs, roedd y setliad refeniw ar gyfer y flwyddyn ariannol hon yn darparu ar gyfer cynnydd o 9.4 y cant, heb fod unrhyw awdurdod yn cael cynnydd o lai nag 8.4 y cant.

Ond mae'n gwbl amlwg, a gallaf rannu hyn gyda chi heddiw, fod Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo ers amser i hyrwyddo a chynyddu hawliau pobl anabl yng Nghymru, ac yn llwyr gydnabod bod pobl anabl yn cael eu gwthio i'r ymylon ym mhob agwedd ar fywyd, bron â bod. Mae cael gwared ar yr holl rwystrau corfforol, agweddol ac economaidd y mae pobl anabl yn eu hwynebu gyda namau yn allweddol i sicrhau rhyddid pobl anabl. Ein nod yw sicrhau’r rhyddid hwn drwy weithio o fewn dealltwriaeth gyffredin o’r model cymdeithasol sydd wedi’i hymwreiddio—mae Mark Isherwood yn ymwybodol o'n hymrwymiad i hynny—hawliau dynol a phwysigrwydd gweithio o fewn fframwaith cydgynhyrchu. Rydym wedi ymrwymo i ymwreiddio’r model cymdeithasol o anabledd ym mhopeth a wnawn, a chredwn fod deall a gweithredu’r model economaidd-gymdeithasol yn hanfodol er mwyn cael gwared ar y rhwystrau sy’n analluogi ac yn difetha bywydau pobl anabl.

Rydym yn y broses o ddarparu hyfforddiant ar draws Llywodraeth Cymru a nifer o gyrff rhanddeiliaid allweddol. Mae cyfle gwirioneddol gyda’r tasglu hawliau anabledd, a sefydlwyd gan y Prif Weinidog yn 2021, ac sy'n dod â phobl â phrofiad ac arbenigedd, arweinwyr polisi Llywodraeth Cymru a sefydliadau cynrychioliadol ynghyd i fynd i’r afael ag anabledd gyda’r nod o ysgogi newidiadau hirdymor. Mae'n bleser gennyf ddweud y bydd y tasglu'n archwilio ein holl waith ar doiledau hygyrch cyn bo hir. Mae holl waith y tasglu'n cael ei gyflawni yn ysbryd cydgynhyrchu, ac mae eisoes yn cyflawni newid. Felly, gyda’r holl fentrau hyn, y cyfleoedd, y rheoliadau, yr ymgynghoriad, y tasglu hawliau anabledd, gyda’r ymrwymiad i fynd i’r afael â’r mater hwn mewn perthynas â Changing Places, byddwn yn cefnogi’r cynnig hwn.