Part of the debate – Senedd Cymru am 3:41 pm ar 22 Tachwedd 2022.
Diolch yn fawr iawn i lefarydd yr wrthblaid am y cwestiynau y prynhawn yma. Fe wnaf i ddechrau drwy fyfyrio eto ei bod yn ymddangos mai dull y Blaid Geidwadol yw beio'r sefyllfa ariannol yr ydym ynddi ar hyn o bryd yn llwyr ar y pandemig ac ar ryfel Putin yn Wcráin. Ond nid dyna'r darlun llawn, wrth gwrs, oherwydd mae £30 biliwn o'r twll y mae Llywodraeth y DU yn ceisio ei lenwi yn ymwneud yn llwyr ac yn llawn â chamreoli'r economi drwy'r gyllideb fach hurt honno. Byddwn ni'n edrych yn ôl arno ac—mae'r difrod mae wedi'i wneud yn anhygoel. Nid rhyw jôc hurt yn unig a ddigwyddodd drwy law griw o glowniau yn San Steffan, mewn gwirionedd mae'n rhywbeth sydd wir yn cael effaith ar fywyd nawr. A byddwn ni'n talu nawr a byddwn ni'n talu'n hir i'r dyfodol am eu haerllugrwydd ac am y camgymeriadau y maen nhw wedi'u gwneud.
Gadewch i ni beidio â gadael i Brexit ddianc rhagddi chwaith, oherwydd mae'r Swyddfa Cyfrifoldeb Cyllidebol wedi cadarnhau bod data diweddar yn gyson â'i asesiad cynharach bod Brexit yn niweidio ein heconomi. Mae'r Swyddfa Cyfrifoldeb Cyllidebol yn disgwyl, o dan y cytundeb sydd wedi'i gytuno gan Lywodraeth y DU, yn ystod y tymor hir, y bydd economi'r DU o leiaf 4 y cant yn llai nag a fyddai wedi bod fel arall. Mewn gwirionedd, y consensws ymhlith arbenigwyr annibynnol yw y gallai'r costau economaidd fod hyd yn oed yn fwy os yw'r amrywiaeth lawn o effeithiau, y mae llawer ohonyn nhw'n anodd eu mesur yn union, yn cael eu cynnwys. Mae ymchwil sy'n cynnwys effeithiau o'r fath yn canfod y gallai cyfanswm y costau fod rhwng 8 y cant i 10 y cant o Gynnyrch Domestig Gros blynyddol. Rwy'n credu bod yn rhaid i ni fod yn ystyried effaith Brexit, yr ydym ni ond dechrau'i deimlo, fel rhan o'r darlun cyffredinol yma hefyd.
Beth fyddai Llafur wedi'i wneud yn wahanol? Wel, ni fyddem ni yn y llanast yma pe bai Llafur wedi bod wrth y llyw oherwydd, ie, byddem ni wedi cael y pandemig, ie, byddem ni wedi cael rhyfel Putin, ond ni fyddem ni wedi cael goblygiadau'r gyllideb fach. Felly, mae llawer o'r problemau y mae gofyn i bobl dalu amdanyn nhw wedi'u creu gan Lywodraeth y DU ei hun. Yn ogystal â hyn, mae'r ffordd y mae ef wedi mynd at y gyllideb yn gohirio llawer o'r problemau ar gyfer y dyfodol hefyd. Mae'r tynhau cyllidol wedi'i ôl-lwytho'n drwm, a'r rhan helaeth o'r toriadau gwariant gwasanaethau cyhoeddus hynny wedi'u hamserlenni mewn gwirionedd ar gyfer ar ôl 2025, gan oedi'r holl benderfyniadau anodd iawn tan ar ôl etholiad cyffredinol nesaf y DU.
Mae'r Canghellor hefyd wedi gorfod llacio ei fandad cyllidol. Mae ef wedi'i wthio i bum mlynedd nawr y pwynt lle mae'n dweud ei fod eisiau i ddyled fod yn gostwng fel ffracsiwn o incwm cenedlaethol. Soniodd y llefarydd am ddyled, a thua £100 biliwn y flwyddyn erbyn diwedd cyfnod y rhagolwg, bydd gwariant ar log dyled yn uwch na gwariant ar unrhyw adran unigol yn Llywodraeth y DU, ar wahân i'r GIG, ac mae hynny ond yn dangos eto yr effeithiau tymor hir yr ydym ni'n mynd i fod yn eu hwynebu o ganlyniad.
Soniodd yr Aelod am rai o'r pethau y mae modd eu croesawu'n rhesymol, o leiaf yn y man cyntaf. Roedd Llywodraeth Cymru yn galw am gynyddu budd-daliadau yn unol â chwyddiant. Er bod Llywodraeth y DU wedi gwneud y penderfyniad i wneud hynny, mae'r Sefydliad Astudiaethau Cyllid wedi canfod y byddai hynny'n dal i adael eu gwir werth ar y trywydd i fod 6 y cant yn is na'u lefelau cyn y pandemig. Mae hynny'n cyfateb i bron i £500 y flwyddyn i bobl gyffredin ddi-waith. Wrth gwrs, mae hynny'n tybio eu bod yn dal i allu manteisio ar swm llawn y gefnogaeth fel y maen nhw ar hyn o bryd o dan y gwarant pris ynni ar ôl mis Ebrill nesaf. Rydym ni eisoes wedi clywed am yr effeithiau ar incwm gwario i deuluoedd: yn ystod y ddwy flynedd nesaf, gan ostwng 7 y cant. Mae hynny'n gwbl ddigynsail, ac rydym ni'n mynd i fod yn gweld yr effeithiau hynny'n trosglwyddo i bwysau, rhagor o bwysau, ar wasanaethau cyhoeddus.
Ac rydym ni hefyd wedi clywed am ddull Llywodraeth y DU o drethu, ac, wrth gwrs, mae Llywodraeth y DU nawr wedi cyhoeddi'r rhewi aml-flwyddyn hynny i bob prif dreth incwm neu drothwy yswiriant cenedlaethol, a, drwy rewi'r trothwyon hynny, ac yn enwedig y lwfans personol, mae Llywodraeth y DU yn codi treth incwm mewn ffordd nawr sy'n fwy atchweliadol na phe baent ond wedi codi cyfraddau. Ac wrth i fwy o weithwyr gael eu tynnu i dalu treth uwch nawr, bydd mwy o gyflog yn cael ei golli ar unwaith, ac, wrth gwrs, oherwydd y ffordd y mae'r lefelau cyflog yma yng Nghymru, mae mwy o bobl yng Nghymru yn fwy tebygol o fod ar eu colled o ganlyniad uniongyrchol i'r ymyrraeth benodol honno hefyd.
Felly, o ran ein cynlluniau ein hunain, byddaf i, wrth gwrs, yn nodi'r cynlluniau hynny pan fyddwn ni'n cyhoeddi ein cyllideb ddrafft ar 13 Rhagfyr. Nawr bod gennym ni'r ffigurau terfynol hynny gan Lywodraeth y DU—ac rwy'n dweud 'terfynol', oherwydd y gallen nhw eto newid cyn neu ychydig ar ôl ein cyllideb derfynol—mae gennym ni gyfnod dwys o waith nawr ar draws y Llywodraeth i ddarparu cyd-Aelodau â'r ffigyrau y byddan nhw'n gweithio oddi mewn iddynt ac yna i gwblhau ein cyllideb ddrafft ar gyfer ei chyhoeddi.