Part of the debate – Senedd Cymru am 3:24 pm ar 23 Tachwedd 2022.
Diolch am y cwestiwn. Mae'r dyfarniad yn glir iawn ynglŷn â mater cymhwysedd, a dyna, mewn gwirionedd, yw'r unig fater y mae'r Goruchaf Lys wedi ymdrin ag ef. Mae'n glir ac yn derfynol yn hynny o beth.
O ran sefyllfa Cymru, wel, yr hyn sydd gennym yw cydnabyddiaeth yng Nghymru, o'r maniffestos amrywiol, fod angen diwygio cyfansoddiadol. Mae angen ymgysylltiad o fewn hynny, ac mae'r Llywodraeth wedi gwneud achos cryf iawn dros yr angen am gonfensiwn cyfansoddiadol. Rwyf wedi nodi'r safbwynt sydd gennym o'r penderfyniad ar ddiwygio'r DU, ond wrth gwrs, yr un peth rydym yn edrych ymlaen ato—ac rwy'n credu ei bod yn bwysig inni beidio â rhagdybio beth fydd y casgliadau, na'r cyfeiriad a fydd yn cael ei bennu gan y comisiwn annibynnol a sefydlwyd gennym, a fydd yn rhoi arweiniad a gwybodaeth i ni wrth i ni fwrw ymlaen ymhellach â mater diwygio cyfansoddiadol.
Nawr, rydym yn disgwyl adroddiad interim maes o law gan y confensiwn cyfansoddiadol annibynnol. Ac rwy'n credu, pan fydd hwnnw'n cael ei gyhoeddi, mai dyna fydd yr amser priodol i ni gael trafodaeth fanylach, fwy trylwyr ac yn fy marn i dadl fwy gwybodus ar rai o'r opsiynau cyfansoddiadol. Wrth gwrs, bydd adroddiad y comisiwn annibynnol yn un interim; bydd adroddiad yn cael ei gyhoeddi gan Gordon Brown hefyd maes o law ar safbwynt y Blaid Lafur—neu'n sicr, yr adroddiad y cafodd gyfarwyddyd i'w baratoi ar ddiwygio cyfansoddiadol. Felly, yr un peth y gallwn ei ddweud yw bod cydnabyddiaeth ddofn o'r angen am ddiwygio cyfansoddiadol—fod yna gamweithredu o fewn ein cyfansoddiad, a bod angen i'r newid hwnnw ddigwydd. Y cwestiwn yw beth yw'r newid hwnnw a sut y dylid ei gyflawni mewn gwirionedd. Nid yw hon yn ddadl sy'n mynd i ddiflannu, ac rwy'n edrych ymlaen at gael yr adroddiad interim ac unrhyw adroddiadau pellach, ac at drafodaethau pellach ynglŷn â hyn.
Mae'r materion cyfansoddiadol hyn yn bwysig, nid oherwydd ei bod yn rhyw fath o ddadl dechnegol; mae'r cyfansoddiad yn ymwneud â sut mae pŵer yn gweithredu, sut y caiff ei rannu, sut y caiff ei ddosbarthu, sut y caiff ei ddefnyddio. Felly, mae'r rhain yn faterion sy'n sylfaenol bwysig i bobl Cymru, ac i bobl y DU yn wir. Ond ar benderfyniad y Goruchaf Lys, rwy'n credu bod hwnnw'n arbennig o glir.