Diolch i bob Aelod am eu cyfraniadau ac yn enwedig Gareth Davies am fod yn ddigon dewr i godi llais, oherwydd eich dewrder a'ch parodrwydd chi i rannu eich stori sy'n rhoi gobaith i bobl eraill sy'n mynd drwy brofiadau tebyg y gallant hwythau wella ac ailddechrau byw bywyd normal. Mae'r ffordd y gwnaethoch chi ddisgrifio sut rydych chi'n dysgu o bob digwyddiad ac anhawster er mwyn cryfhau eich gwytnwch emosiynol yn wirioneddol eithriadol, felly diolch yn fawr iawn i chi am hynny. 

Siaradodd Jane Dodds am unigrwydd, ac rwy'n cytuno'n llwyr y gall hwnnw fod yn lladdwr. Mae'n un o'r grwpiau na siaradais amdanynt yn fy sylwadau agoriadol: y rhai sy'n byw mewn tlodi. Dyna un o'r pethau sy'n ynysu, yn ogystal â phobl sy'n newydd-ddyfodiaid, neu bobl o leiafrifoedd ethnig. Os ydych chi'n byw mewn tlodi, rydych chi'n meddwl yn gyson, 'A feiddiaf i fynd â fy mhlant i'r gweithgaredd hwn neu'r llall? A fyddaf yn teimlo embaras am fod gofyn imi gyfrannu mewn rhyw ffordd neu'i gilydd yn ariannol?' Felly, mae'n rhaid inni feddwl mor galed am hyn yn y sefyllfa bresennol. Ond rwy'n cytuno'n llwyr â chi fod unigrwydd yn un o'r ffactorau mwyaf sy'n tanseilio iechyd a llesiant pobl, ac fe siaradodd Sioned am hynny hefyd.

Jane, fe wnaethoch chi siarad hefyd am gymorth cyntaf cymunedol ar gyfer iechyd meddwl—. Mae'n ddrwg gennyf, a wnaethoch chi ddweud rhywbeth? Na. Maddeuwch i mi. A phwysigrwydd bondio'r cyfalaf cymdeithasol o achub asedau cymunedol pwysig, fel canolfan celfyddydau cymunedol Pontardawe, sydd, rwy'n siŵr, yn lle poblogaidd iawn. Oherwydd, pan fyddant wedi mynd, mae'n anodd tu hwnt eu cael yn ôl eto. Os nad oes gennym adnoddau i redeg rhywbeth yn y tymor byr, dyna pam fod angen inni eu rhoi i'w cadw a sicrhau eu bod yn dal yno ar gyfer y dyfodol. Ond gobeithio nad oes raid inni wneud hynny. Efallai y bydd rhaid inni alw ar wirfoddolwyr i'w rhedeg ar ein rhan, ond mae gwir angen inni gadw ein canolfannau cymunedol i fynd, oherwydd dyna lle mae pobl yn brwydro yn erbyn unigrwydd. Oherwydd mae dim ond cyfarfod â rhywun unwaith, mewn un cyd-destun, yn eich galluogi wedyn i ddweud 'helo' wrthynt pan fyddwch yn eu gweld yn y siop neu ar y bws, ac mae hynny wedyn yn gallu arwain at ddyfnhau perthnasoedd ac, 'O, nid wyf wedi gweld hwn neu'r llall yn ddiweddar; fe af draw i weld a ydynt yn iawn.' Dyna'r pethau pwysicaf mewn gwirionedd am frwydro yn erbyn unigrwydd. 

Mark Isherwood, yn eich ymyriad, yn bwysig iawn fe siaradoch chi am awtistiaeth fel ffordd—. Mae pobl awtistig yn gallu teimlo mor unig ac ynysig, yn enwedig fel oedolion, os ydynt yn colli eu rhieni ac nad ydynt ar gael iddynt mwyach i'w cefnogi. Gwelais raglen wych—ar S4C rwy'n meddwl—am fenyw yn swydd Gaerloyw a oedd wedi troi'r fferm a etifeddodd gan ei rhieni yn fferm fenter gymdeithasol i alluogi pobl ifanc i weithio, er gwaethaf eu hawtistiaeth, gyda chefnogaeth pobl eraill. Mae honno'n enghraifft mor dda o sut y gall pawb weithio, cyn belled â'n bod yn rhoi'r cyd-destun iawn iddynt. Mater i'r gymuned yn gyffredinol yw estyn allan at bobl sydd ag anableddau penodol, a sicrhau nad ydym yn gwahaniaethu yn eu herbyn, yn syml iawn am nad ydym wedi meddwl am y peth.

Felly, Lynne Neagle, rydych chi'n llysgennad mor dda dros iechyd meddwl; rwy'n teimlo'n hyderus ein bod mewn dwylo da o ran cadw'r faner hon i chwifio. Rwy'n credu bod y gwaith pwysig y mae'r Llywodraeth yn ei wneud ar ddull ysgol gyfan o ymdrin ag iechyd meddwl yn gwbl allweddol. Mabon, fe wnaethoch chi ein hatgoffa mewn modd amserol am bwysigrwydd trosglwyddo asedau cymunedol, sy'n bodoli mewn rhannau eraill o'r DU. Ar hyn o bryd, mae gan Lywodraeth Cymru ddull gwahanol o weithredu, ond mae angen dal gafael ar hynny.

Nid yw pobl ofidus yn dysgu'n dda, ac yn anffodus, maent yn aml yn cael problemau iechyd meddwl parhaus yn y pen draw, neu'n mynd i mewn i'r system cyfiawnder troseddol. Felly, mae bonws go iawn o fynd i'r afael â'r problemau hyn yn gynnar. Yn olaf, rwyf am ddod i ben drwy ddweud mai'r Nadolig yw'r amser gwaethaf i bobl dlawd. Mae i fod yn gyfnod hapus. A dweud y gwir, mae'n amser ofnadwy os ydych chi'n dlawd. Roeddwn eisiau gorffen drwy ddarllen rhywbeth a ddywedodd dyn o Glasgow:

'Ar hyn o bryd...ni allaf fynd i dŷ fy ffrind fel y byddwn yn ei wneud bob Nadolig. Mae fy nghymydog yn gwybod hynny ac wedi fy ngwahodd i dreulio'r Nadolig gyda hi a'i theulu. Ar adegau anodd, gall y bobl o'ch cwmpas fod yno i chi os oes angen.'

Felly, mae angen i bawb ohonom feddwl pwy yn ein cymuned sy'n mynd i gael Nadolig diflas, a sut y gallwn eu helpu i gael Nadolig gwell o ganlyniad.