9. Dadl Plaid Cymru: Tâl nyrsys

Part of the debate – Senedd Cymru am 6:16 pm ar 23 Tachwedd 2022.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Baroness Mair Eluned Morgan Baroness Mair Eluned Morgan Labour 6:16, 23 Tachwedd 2022

(Cyfieithwyd)

Gallaf eich sicrhau bod fy swyddogion yn gweithio ar hyn wrth i ni siarad. Mae llawer o waith yn cael ei wneud. Rwy'n credu bod angen i bobl ddeall bod gennym ofyniad cyfreithiol mewn perthynas â lefelau staffio diogel. Os ydych chi'n dweud, 'Peidiwch â defnyddio staff asiantaeth', bydd hynny'n golygu y bydd rhaid inni gau wardiau. Bydd rhaid i wasanaethau damweiniau ac achosion brys stopio. Dyna ganlyniad ei wneud yn rhy gyflym. Rydym yn gwybod bod rhaid inni wneud mwy, ond ni allwn ei wneud dros nos.

Mae'n wir fod gennym ddewisiadau. Clywsom alwadau heddiw i gynyddu cyfraddau Cymreig y dreth incwm i dalu nyrsys. Eglurais yn gynharach fod blaenoriaethu un grŵp o staff y sector cyhoeddus dros un arall yn arwain at ganlyniadau sylweddol. Byddem eisiau ystyried rhoi codiad cyflog i gyd-fynd â chwyddiant i bob gweithiwr sector cyhoeddus, ond mae hynny'n mynd i fod yn anodd dros ben. Byddai angen inni godi o leiaf £900 miliwn ychwanegol. Er mwyn codi hynny drwy gyfraddau treth incwm Cymreig, byddai angen inni godi, nid ceiniog ond 4.5c, ar y gyfradd sylfaenol. Gallai'r fath godiad gynhyrchu tua £900 miliwn. Felly, gallem ei wneud, ond dychmygwch beth fyddai hynny'n ei olygu. Byddai'n golygu y byddai gennym rai o'r cyfraddau treth uchaf yng Nghymru, sy'n un o rannau tlotaf y DU. Byddai'n rhaid iddo fod yn barhaol, a gadewch imi roi enghraifft i chi o'r hyn y mae hynny'n ei olygu yn ymarferol. Byddai rhywun sy'n ennill £20,000 yng Nghymru yn talu £424 ychwanegol y flwyddyn mewn treth, a byddai rhywun sy'n ennill £30,000 yng Nghymru yn talu £784 yn fwy o dreth. A pheidiwch ag anghofio y byddai nyrsys wedi'u cynnwys yn hynny. Felly os ydynt yn ennill £35,000, byddai'n rhaid i hyd yn oed nyrsys dalu £1,009 ychwanegol o dreth. 

Ysgogiad arall sydd ar gael i ni fyddai gwneud toriadau dwfn i gyllidebau iechyd a gofal cymdeithasol nawr ac yn y dyfodol. Byddai hynny'n golygu torri swyddi a thoriadau i wasanaethau. Byddai'n golygu amseroedd aros hwy a llai o feddyginiaethau newydd. Wrth gwrs, mae hynny'n bosibl. Mae Llywodraeth yr Alban wedi penderfynu gwneud hynny, a'r hyn a wnaethant yw toriadau enfawr i gyllidebau gwasanaethau rheng flaen. Dyna realiti'r hyn sydd angen i chi ei wneud. Pe baem ni'n gwneud yr un peth, fe fyddai—