Part of 1. Cwestiynau i'r Prif Weinidog – Senedd Cymru am 1:59 pm ar 6 Rhagfyr 2022.
Wel, dwi ddim yn cytuno â'r pwynt olaf y mae arweinydd Plaid Cymru yn ei godi. Dwi ddim yn meddwl y bydd pobl yng Nghymru yn fodlon i gefnogi'r pwynt y mae e'n ei wneud, a'r peth pwysicaf am yr iaith Gymraeg yw i gadw cefnogaeth pobl yng Nghymru i bopeth rŷm ni'n trio ei wneud. Rŷm ni wedi llwyddo i wneud hynny. Mae'r teimlad am yr iaith Gymraeg yn gryf dros ben ym mhob cwr o Gymru, ac rŷm ni eisiau defnyddio'r ewyllys da sydd yna i gario ymlaen i gael mwy o bobl i ddysgu Cymraeg, i ddefnyddio Cymraeg, ac yn y blaen.
Mae pethau tu ôl i beth rŷm ni wedi gweld yn y cyfrifiad heddiw. Mae'n gymhleth, a dwi'n meddwl ei bod hi'n werth ffeindio amser i feddwl am beth sydd tu ôl i beth rŷm ni'n ei weld. Rŷm ni'n gweld twf yn yr iaith Gymraeg yma yng Nghaerdydd, yn Rhondda Cynon Taf, ym Mro Morgannwg ac ym Merthyr Tudful hefyd. Rŷm ni'n gweld twf mewn defnyddio'r iaith Gymraeg gydag oedolion ifanc hefyd. Ble mae'r cwymp wedi bod yw ymysg pobl tair i 15 oed. Pam mae hynny? Wel, mae llai o bobl ifanc yng Nghymru gyfan yn yr oedran yna. So, dyna un peth i feddwl amdano.
Yr ail beth yw rŷm ni'n gwybod bod y cyfrifiad yn cael ei wneud yn ystod amser y pandemig. Dwi'n cofio dro ar ôl tro fan hyn pobl yn siarad am yr effaith roedd y pandemig wedi ei gael ar bobl ifanc mewn ysgolion trwy gyfrwng yr iaith Gymraeg pan doedden nhw ddim yn yr ysgol, a pan doedden nhw ddim yn clywed gair o Gymraeg pan doedd yr ysgolion ddim yn rhedeg. So, mae nifer o bethau tu ôl i'r ffigurau, ac mae'n werth i ni gymryd amser i ystyried beth sydd tu ôl iddyn nhw.
Mae hwnna'n enwedig o bwysig, Llywydd, pan fo rhai ffynonellau data eraill yn dangos rhywbeth arall i ni. Pam fod ffigurau yn y cyfrifiad yn mynd i lawr pan fo ffigurau arolwg blynyddol o boblogaeth y Swyddfa Ystadegau Gwladol yn mynd lan bob blwyddyn? Dwi ddim yn deall hwnna eto. Mae lot o waith i'w wneud. Fe ges i'r cyfle, Llywydd, i siarad gyda Syr Ian Diamond, sy'n cadeirio'r ONS, am hwn cyn bod ffigurau'r cyfrifiad yn dod mas. Mae pethau'n fwy cymhleth, dwi'n meddwl, nag oedd arweinydd Plaid Cymru wedi awgrymu y prynhawn yma. Well i ni ffeindio'r amser i wneud y gwaith a dod nôl i weld beth yw'r ymatebion gorau i gario ymlaen i wneud beth rŷm ni eisiau ei wneud—i ffeindio'r ffordd i gael miliwn o siaradwyr Cymraeg erbyn 2050.