Part of the debate – Senedd Cymru am 5:14 pm ar 6 Rhagfyr 2022.
Diolch, Llywydd. Fe wnaf ymdrin â gwelliant 34 yn gyntaf. Byddai gwelliant 34 yn tynnu cynhyrchion plastig ocso-ddiraddadwy o'r rhestr o gynhyrchion gwaharddedig yn Atodlen 1, yn ogystal â'r diffiniad o 'blastig ocso-ddiraddadwy'. Ac mae Janet yn hollol gywir, fe wnes i nodi mewn ymddangosiadau cynharach mewn pwyllgorau ac yn y Cyfarfod Llawn bod plastig ocso-ddiraddadwy yn faes cymhleth sy'n dal yn destun ymchwilio. Ond, ar hyn o bryd, rydym yn gwbl fodlon bod tystiolaeth gredadwy o'r niwed y mae plastigau ocso-ddiraddadwy yn ei achosi i'r amgylchedd. Yn ein barn ni, mae hyn yn cyfiawnhau cynnwys y gwaharddiad ar wyneb y Bil yn llwyr. Fodd bynnag, rydym yn cydnabod yr angen i ystyried tystiolaeth ymhellach; er enghraifft, p'un a oes is-gategorïau o blastig ocso-ddiraddadwy y dylid eu hesemptio cyn i'r gwaharddiad ddod i rym. Mae cychwyn y gwaharddiad ar blastig ocso-ddiraddadwy, felly, yn cael ei gyflwyno'n raddol er mwyn rhoi amser i ddatblygu ymchwil a pholisi pellach. Byddai'r pŵer gwneud rheoliadau yn caniatáu ychwanegu esemptiadau ar gyfer cynhyrchion sy'n ocso-ddiraddadwy, neu i'r categori hwn o blastig gael ei dynnu'n gyfan gwbl o'r Bil pe bai tystiolaeth newydd, gadarn yn dangos bod gweithred o'r fath yn ddoeth.
I droi at y pwyntiau a wnaed gan Jenny a Huw mewn cysylltiad â'r bag o'r Co-op, yn amlwg mae rhai manwerthwyr wedi mynd i drafferth er mwyn achub y blaen ar wahanol adegau, ond mae'r dystiolaeth yn parhau drwy'r amser. Os ydych chi'n casglu gwastraff bwyd er mwyn iddo gael ei gasglu gan awdurdod trefol yng Nghymru mewn cadi bwyd, nid yw'r bwyd yn mynd i gael ei gompostio, mae'n mynd i system dreulio anaerobig. Mae hynny'n llawer poethach, ac mae llawer o'r bygiau sy'n bwyta'r compost bwyd yr ydych chi'n ei roi yno yn gweithredu ar dymheredd sy'n llawer uwch nag unrhyw domen gompost ddomestig. Yn amlwg, mae'r hyn sy'n mynd i mewn i'r treulwyr anaerobig hynny yn cael ei reoleiddio'n ofalus. Nid ydym ychwaith eisiau lladd y bygiau; mae'r bobl sy'n eu cynnal yn dod yn hoff iawn o'r bygiau ac yn siarad amdanyn nhw fel pe baen nhw'n anifeiliaid anwes. Felly, mae'r bagiau cadi bwyd sy'n cael eu dosbarthu i chi gan yr awdurdodau lleol wedi'u dylunio i weithio gyda'r bygiau i gadw'ch bwyd ar ffurf gywasgedig i chi ei gyflwyno, ond yna i fynd yn gyfan gwbl i mewn i'r system dreulio anaerobig heb orfod cael ei dynnu allan o flaen llaw. Os ydych chi'n defnyddio plastigau ocso-ddiraddadwy, yna gallaf eich sicrhau chi eu bod yn cael eu tynnu o'r system honno, ac, mewn gwirionedd, maen nhw'n achosi problemau.
Mae'n ffaith hefyd y gellir eu compostio mewn rhai amgylchiadau, ond mae'r rhan fwyaf o domenni compost domestig yn bell iawn o gyrraedd y tymheredd sy'n ofynnol gan reoliadau BS EN. Rydw i fy hun yn frwd dros gompostio cartref, a gallaf ddweud wrthych nad ydyn nhw'n diraddio yn fy nhomen gompost i, sy'n eithaf poeth—mae ganddi wyau gwiber ynddi, sy'n hyfryd o beth. Dyna'r broblem; y broblem yma yw ei fod yn iawn os ydych chi'n mynd i'w wneud drwy system drefol sy'n gallu eu trin, ond rydym yn sôn am fagiau sy'n cael eu dosbarthu i aelodau'r cyhoedd, ac ni ellir disgwyl iddyn nhw allu eu compostio. Rwy'n canmol y Co-op am weithio'n galed iawn i fod ar flaen y gad, ond mae'r wyddoniaeth hon yn datblygu drwy'r amser. Mewn gwirionedd, os gallwch chi dynnu plastig allan o'r gadwyn yn gyfan gwbl, wel mae hynny'n amlwg yn well. Mae yna lu o gynhyrchion y gwnaethom ni ymgynghori arnyn nhw—dros 60 yr oedd pobl eisiau i ni edrych arnyn nhw. Mae'r Bil hwn yn ein galluogi ni i barhau ar y daith honno dan reolaeth a gwneud yn siŵr ein bod yn gyfarwydd â'r ymchwil diweddaraf bob amser fel y gallwn ychwanegu a thynnu oddi ar y rhestr o gynhyrchion.
Wrth gwrs, os gall y ffermwyr gynnig ffordd o ddefnyddio plastig ocso-ddiraddadwy nad yw'n niweidio'r amgylchedd ac y gellir dangos nad yw'n chwalu i adael nanoronynnau yn y pridd, sydd, mewn gwirionedd, y math gwaethaf o ronynnau, yna, wrth gwrs, byddwn yn eu hesemptio, ond nid yw'r wybodaeth honno ar gael ar hyn o bryd. Felly, Llywydd, nid wyf yn gwneud unrhyw ymgais i dynnu'n ôl rhag eu rhoi ar wyneb y Bil. Os daw'r dystiolaeth yn glir y gellir eu hesemptio, yna, wrth gwrs, byddwn yn gweithredu.
Gan droi'n ôl at y diwygiadau, Llywydd, mae gwelliant 37 yn ganlyniadol i welliant 34, a byddai'n dileu'r diffiniad o blastig ocso-ddiraddadwy o'r Atodlen i'r Bil. Mae gwelliant 20 yn diwygio adran 4 o'r Bil. Mae'n ei gwneud yn ofynnol i Weinidogion Cymru gynnwys yn yr adroddiad y mae'n ofynnol iddyn nhw ei gyhoeddi o dan adran 79(2) o Ddeddf Llywodraeth Cymru 2006 unrhyw ystyriaeth a wnaethon nhw ynghylch ychwanegu plastigau ocso-ddiraddadwy i golofn 1 y tabl ym mharagraff 1 o Atodlen y Bil. Mae'r gwelliant yn cael ei ragddweud ar welliant 34 ar ôl tynnu cynhyrchion plastig ocso-ddiraddadwy o'r Atodlen. Fodd bynnag, mae plastig ocso-diraddadwy eisoes yng ngholofn 1 y tabl ym mharagraff 1 o Atodlen y Bil, felly does dim angen i Weinidogion Cymru ystyried eu hychwanegu at yr Atodlen.
Byddai gwelliant 22 yn ychwanegu diffiniad y Bil o blastig ocso-ddiraddadwy yn adran 4, wedi'i ragddweud ar welliant 34 ar ôl ei dynnu o'r Atodlen. Nid oes diffiniadau ar gyfer y cynhyrchion eraill yn yr adran hon, er enghraifft weips a bagiau bach o saws. Mae'r Bil wedi'i strwythuro fel bod yr holl ddiffiniadau yn yr Atodlen; er enghraifft, lle mae'r gwaharddiadau a'r cyfyngiadau yn cael eu gweithredu. Gallai diffiniad a ddefnyddir gan Weinidogion Cymru ar gyfer ystyriaethau ac adrodd fod yn wahanol i unrhyw ddiffiniad terfynol a ddefnyddir mewn unrhyw reoliadau y penderfynir o bosibl eu gosod gan Weinidogion Cymru, ac o'r herwydd byddant yn yr Atodlen. Felly, rwy'n annog Aelodau i wrthod gwelliannau 20, 22, 34 a 37. Diolch.