Part of the debate – Senedd Cymru am 6:21 pm ar 7 Rhagfyr 2022.
Diolch, Lywydd, a diolch i bawb sydd wedi cyfrannu heddiw. A gaf fi ddiolch i Sam am gyflwyno'r ddadl? Lywydd, rydym wedi trafod newidiadau Llywodraeth Cymru i ardrethi annomestig ar gyfer llety hunanddarpar yn fanwl yn y Senedd hon, fel y nododd y Gweinidog. Rydym wedi clywed pryderon busnesau ynghylch yr effaith y bydd y trothwy newydd yn ei chael ar ddarparwyr llety hunanddarpar a'u pryderon ynglŷn â sut y bydd hyn yn effeithio ar hyfywedd eu busnesau. Mae'n amlwg iawn, ar yr ochr hon i'r Siambr, fod anghytuno o hyd ynghylch y dull cyffredinol hwn o weithredu, ac mae llawer o ddarparwyr llety ledled y wlad yn gwrthwynebu hyn hefyd.
Fodd bynnag, fel y nododd Sam, mae craidd y ddadl heddiw yn ymwneud â manylion technegol y rheoliadau newydd, yn benodol, y cyfnod asesu ar gyfer penderfynu ar gymhwysedd i dalu ardrethi busnes yn 2022-23. Fel y nododd Sam Rowlands, mae gweithrediad y Gorchymyn yn anghyfiawn ac yn annheg, fel yr ategodd Janet, ac rwy'n cytuno. Dylai Llywodraeth Cymru feddwl am y pryderon gwirioneddol a fynegwyd gan y darparwyr hunanddarpar. Mae'r Gweinidog yn awgrymu ei fod wedi gwrando ar eu pryderon. Wel, mae angen i Lywodraeth Cymru ymateb a meddwl mwy am bryderon y diwydiant hwnnw.
Diolchodd Mabon i Sam am egluro manylion y cynnig, ac yn anffodus, bu'n rhaid iddo dreulio'r rhan fwyaf o'i gyfraniad yn ceisio dehongli beth oedd y cynnig yn ceisio ei ddweud, ac roedd hynny'n drueni. Mae cymaint o bobl wedi cysylltu â Janet ac mae hi wedi bod yn rhoi sylw i'r sefyllfa, fel y gwnaeth Sam ac eraill ers misoedd lawer. Mae perchnogion busnes yn parhau i rannu eu pryderon am annhegwch y broses, a'u pryderon fod yna ymagwedd wrth-ymwelwyr yn parhau i atsain yn y Siambr hon pan fyddwn yn cael y ddadl hon. Fel yr ategodd James, mae'n drueni ein bod yn gorfod cael y ddadl hon am nad yw pobl yn cael eu clywed.
Weinidog, efallai eich bod yn methu pwynt y ddadl hon heddiw. Rydym yn clywed sut rydych chi'n cefnogi'r diwydiant ac yn cefnogi'r darparwyr, ond nid yw'n teimlo felly iddynt hwy. Y gwir amdani yw bod defnyddio'r un trothwyon o 2021-22 fel y sail ar gyfer sefydlu defnydd busnes ar gyfer 2022-23 yn annheg. Mae defnyddio cyfnod pan oedd busnesau ar gau am gyfnodau mor hir oherwydd COVID yn gynhenid anghywir. Nid yw cyfnodau o alw uwch yn y flwyddyn, fel y mae Llywodraeth Cymru wedi dweud er mwyn cyfiawnhau ei dewisiadau, yn gwneud iawn am y ffaith fod y galw wedi'i gyfyngu ar hyd y flwyddyn.
Fel y dywed Ffederasiwn y Busnesau Bach, o ganlyniad i'r ymatebion i'r pandemig, byddai angen i fusnesau mewn gwahanol gyd-destunau a lleoliadau fod wedi ymateb yn wahanol i'r pandemig ar wahanol adegau, a hyn ar sail eu barn eu hunain ar wahân i'r gyfraith. Mewn rhai cyd-destunau, efallai y byddai wedi bod yn gyfrifol i gadw'r eiddo ar gau, hyd yn oed os oeddent yn cael bod ar agor yn gyfreithiol. Mae'n anghywir cosbi perchennog busnes wedyn am ymddwyn yn gyfrifol mewn pandemig. O'r herwydd, mae angen inni ailfeddwl am y trothwy a defnyddio trothwy o flynyddoedd blaenorol fel ei fod yn fwy teg i fusnesau ac yn dangos yn well yr amgylchiadau arferol y mae darparwyr llety yn gweithredu ynddynt. Mae angen inni wrando arnynt i ddeall yn well beth maent ei angen yn hytrach na gorfodi trothwy mympwyol arnynt.
Wrth gloi, Lywydd, gofynnaf i'r Aelodau gefnogi'r cynnig gwreiddiol ar y papur trefn sydd o'n blaenau heddiw.