Diolch, Llywydd. Rwy'n gwybod ei bod hi'n Nadolig bron, ac rwy'n gwybod ei bod hi'n dymor pantomeim, ond mae'r gyllideb hon mewn gwirionedd yn fater difrifol iawn.

Nawr, os oes arnom ni eisiau annog cynhyrchu ynni adnewyddadwy yng Nghymru, dylem fod yn grymuso busnesau lleol i gyflawni hynny. Gallai Llywodraeth Cymru wneud hyn trwy ailgyflwyno'r rhyddhad ardrethi busnes y gwnaethoch chi ei dileu o'n cynlluniau pŵer hydro sydd dan berchnogaeth breifat. Mae hynny'n golygu na fyddai'n rhaid i gynlluniau ynni dŵr preifat ystyried cau; byddai'n gwneud Cymru'n lleoliad llawer mwy apelgar i gynhyrchu pŵer adnewyddadwy.

Mae angen cynllun datblygu morol i Gymru, sydd eisoes wedi'i gymeradwyo gan y Senedd trwy fy nghynnig deddfwriaethol fy hun. Yn amlwg, mae angen gwneud mwy. Unwaith eto, o adroddiad y Pwyllgor Cyllid, nododd rhai rhanddeiliaid y diffyg cynnydd mewn adferiad morol, ac awydd i weld hyn yn cael ei weithredu a'i ehangu.

Mae angen i ni hefyd fod yn rhoi arweiniad ar greu cartrefi carbon isel. Bydd gan yr Alban gymdogaeth hydrogen erbyn 2023, a Lloegr pentref hydrogen erbyn 2025. Does gennym ni ddim ymrwymiad o'r fath yma. Eisoes, mae gan Gateshead, yng ngogledd-ddwyrain Lloegr, gartrefi hydrogen. Rydym ni mor bell ar ei hôl hi, a dyma'r math o fentrau sydd eu hangen arnom ni. Mae angen i ni weld addewid clir i gefnogi hydrogen yn y gyllideb hon, neu bydd Cymru'n disgyn ymhellach fyth y tu ôl i Brydain. 

Bellach, gan aros ar y mater o dai, mae graddfa digartrefedd yng Nghymru, a adlewyrchir yn y nifer enfawr o bobl mewn llety brys neu lety dros dro, yn rhoi pwysau dybryd ar ein holl wasanaethau ac ar ein staff sy'n gyfrifol am eu darparu. Nawr, roedd hon yn thema gyson o adroddiad y Pwyllgor Cyllid ar y gyllideb ddrafft. Nodwyd y bu digartrefedd, yn ôl un rhanddeiliaid, yn her enfawr, a chanfuwyd bwlch ariannol o £1 miliwn. Maen nhw hefyd yn ymrafael gyda gweithredu Deddf Rhentu Cartrefi (Cymru) 2016, ac yn ceisio cymryd rhan yn y cyfnod pontio arfaethedig i ailgartrefu'n gyflym. Rydym ni wedi dweud hyn gymaint o weithiau ar y meinciau hyn; mae'n arwain at gynnydd mawr mewn hysbysiadau troi allan a'r galw am lety dros dro, gan arwain at gyllidebau awdurdodau lleol ar gyfer digartrefedd, fel y rhai yn fy awdurdod lleol fy hun, yn cynyddu'n gyflym.

Os na fydd darparwyr cymorth tai yn gallu cynnal eu darpariaeth gwasanaeth, ni fydd yr effaith negyddol yn gyfyngedig i ddigartrefedd, ond hefyd yn effeithio ar wasanaethau iechyd, gofal cymdeithasol, a chyfiawnder troseddol. Mae Cartrefi Cymunedol Cymru wedi dweud bod angen mwy o adnoddau arnyn nhw i ailhyfforddi a recriwtio mwy o staff, ehangu'r ddarpariaeth, a chynnal y gwaith o ddarparu'r gwasanaethau hollbwysig yma. Mae ymchwil a gynhaliwyd gan Brifysgol Metropolitan Caerdydd wedi dangos bod gwasanaethau digartrefedd a thai cymorth yn darparu manteision sylweddol i wasanaethau cyhoeddus eraill, gydag arbediad net o £1.40 ar gyfer pob £1 a fuddsoddwyd yn y grant cymorth tai. Ond mae pwysau ariannol ar wasanaethau tai brys yn waeth oherwydd Deddf Rhentu Cartrefi (Cymru) Llywodraeth Lafur Cymru. Mae'n gwneud gwaith pawb yn fwy trafferthus. Dylid atal y Ddeddf hon ar unwaith, a byddai hyn yn y pen draw yn lleihau'r pwysau ar gyllidebau tai, awdurdodau lleol ac iechyd.

Yn amlwg, mae angen i Lywodraeth Cymru asesu ei blaenoriaethau. Gydag angen bod yn gyfrifol yn gyllidol, byddai'n well i'r wladwriaeth wneud ambell beth yn dda na gwneud llawer o bethau'n ddrwg. Bydd y gyllideb hon yn brawf arall a ydych chi wir yn mynd i'r afael â'r argyfwng tai a hinsawdd yn effeithiol. Rwy'n teimlo y byddwch chi'n methu, ond gadewch i mi ddweud ar ran yr holl bobl hynny sy'n dod i'm swyddfa am gymorth—a gobeithio y byddwn ni'n ceisio eu helpu, ond allwn ni ddim peri i dai ymddangos—os gwelwch yn dda, Llywodraeth Cymru, pob un ohonoch chi fel Gweinidogion y Cabinet, mae gennych chi ddyletswydd i bobl Cymru i adeiladu'r tai a dod â'r tai gwag sydd ar gael yn ôl i ddefnydd. Rhowch y gorau i ganolbwyntio ar ail gartrefi a phethau felly. Mae gwir angen i chi ddechrau llunio cynllun, a beth sy'n fwy, yr hyn sydd ei angen yma yn y Llywodraeth hon yw cynllun strategol tai cymdeithasol ar rent, oherwydd nid wyf erioed yn fy myw wedi gweld y diffyg uchelgais wrth ddarparu'r cartrefi y mae mawr eu hangen ar gyfer y rhai sydd angen tai cymdeithasol. Diolch.