Part of the debate – Senedd Cymru am 4:20 pm ar 14 Rhagfyr 2022.
Diolch, Huw. Os darllenwch drwy'r memorandwm esboniadol, pob un o'r 123 o dudalennau, rwy'n credu y gwelwch atebion i bob un o'r cwestiynau hynny, ac mewn cryn dipyn o fanylder mewn sawl ffordd. Rydych chi'n gofyn beth y gall y Llywodraeth fwrw ymlaen i'w wneud. Wel, rwyf wedi gosod nodau a thargedau bwyd, am nad oes yna rai ar hyn o bryd. Mae yna bwy sy'n dwyn pwy i gyfrif yn y wlad am gyflawni nodau bwyd. Nid ydym yn gweld y rheini. Mae gwasanaethau cyhoeddus yn crefu am nodau bwyd, maent yn crefu am gyfeiriad a phethau y gallant anelu tuag atynt.
Y costau, fel y crybwyllais yn gynharach, mae'n rhaid imi fynd drwy broses benodol, fel y byddwch yn ymwybodol iawn, ac rydym wedi rhoi ystod o gostau o gymharu â chomisiynwyr eraill. Fel y dywedais yn gynharach, os byddech chi o ddifrif yn croesawu'r hyn y mae hyn yn ceisio ei wneud a'ch bod eisiau i gomisiynydd cenedlaethau'r dyfodol neu gomisiynydd arall ymrwymo i hyn, byddai'n rhaid ichi roi adnoddau tuag at hynny i ddatgloi'r gallu i gyflawni hyn. Os oes awydd am strategaeth fwyd a system sy'n darparu'r cyfan rydym ei eisiau—.
A phan ddywedaf 'cyfannol', rwy'n dweud 'cyfannol' am mai dyna'r unig air y gallaf ddod o hyd iddo i ddisgrifio darlun cyfan. Yn fy meddwl, rwy'n rheolaidd yn gweld strategaeth. Rwy'n gweld cynhyrchu ar y gwaelod, strategaeth dros y cyfan a'r defnydd o'r bwyd hwnnw o fewn y cylch bywyd yn mynd i helpu iechyd pobl ifanc, i helpu gyda'r materion cymdeithasol hynny, yn gyrru'r newid cynaliadwy. Ac ar hyn o bryd, nid yw'r system yn gwneud hynny. Mae'n bodloni gwaelod y cylch—y cynhyrchiant, y cynaliadwy, taro carbon, hyn i gyd—ond nid ydym wedi gweld strategaeth fwyd gymunedol sy'n cyflawni mewn perthynas â'r materion cymdeithasol ehangach hynny.
Yn yr Alban, mae gennych chi Ddeddf Cenedl Bwyd Da (Yr Alban) 2022, nad yw'n annhebyg i'r hyn rydym ni'n ei wneud; mae gennych strategaeth yn Lloegr. Nid oes unrhyw strategaeth yma. Nid oes unrhyw strategaeth, ac mae'n rhaid ichi gael strategaeth i allu dechrau cyflawni. Ac fel rydym ni wedi'i roi yma, mae angen nodau a thargedau fel bod modd dwyn pobl i gyfrif am sicrhau ein bod yn creu'r newid y mae'r wlad hon a'n pobl ifanc ei angen yn ddirfawr.