Diolch yn fawr, Lywydd. Rwyf am ddiolch i Blaid Cymru am gyflwyno'r ddadl hon ar y pwnc hynod bwysig hwn, yn enwedig yng nghanol argyfwng costau byw, a fydd, rydym i gyd yn ofni, yn gwthio cyfraddau tlodi plant yma ac ar draws y DU hyd yn oed yn uwch.

Lywydd, mae gan Gymru strategaeth tlodi plant; mae un wedi bod gennym ers 2011, a Chymru hefyd oedd gwlad gyntaf y DU i gyflwyno deddfwriaeth i fynd i'r afael â thlodi plant, a gosodai ddyletswydd ar Weinidogion Cymru i gyhoeddi strategaeth tlodi plant yn nodi sut y byddwn yn mynd i'r afael ag ef, ac i adrodd bob tair blynedd ar y cynnydd a wnaethom ar gyflawni'r amcanion hynny. Ddoe, cyflwynais ein hadroddiad cynnydd ar dlodi plant ar gyfer 2022 gerbron y Senedd hon, a chyhoeddais ddatganiad ysgrifenedig. Ac rwyf wedi rhoi ymrwymiad, fel y bydd yr Aelodau'n gweld yn fy natganiad, i adnewyddu ein strategaeth tlodi plant fel ei bod yn adlewyrchu'r amgylchiadau heriol presennol ac yn nodi ymrwymiad o'r newydd i gefnogi'r rhai sydd fwyaf o angen cymorth.

Rydym eisoes yn ymgysylltu â phartneriaid a rhanddeiliaid. Yn wir, yn ein his-bwyllgor Cabinet ar gostau byw, sy'n cyfarfod yn wythnosol, rydym yn ymgysylltu â'r cynghorwyr polisi hynny, a phobl sydd â phrofiad bywyd, gan gynnwys, er enghraifft, y Grŵp Gweithredu ar Dlodi Plant—fe wnaethoch chi sôn am eu tystiolaeth heddiw. Ond hefyd, lleisiau plant a phobl ifanc ac fe gymerodd y comisiynydd plant ran, ac fe gawsom y profiad bywyd hwnnw o effaith yr argyfwng costau byw. Ond mae ymgynghoriad ar y strategaeth tlodi plant ar ei newydd wedd yn cael ei ddatblygu nawr, a chawn ein llywio, wrth fwrw ymlaen â'r strategaeth, gan yr ymchwil rydym wedi'i chomisiynu gan Ganolfan Polisi Cyhoeddus Cymru ar yr hyn sy'n gweithio wrth fynd i'r afael â thlodi a chan edrych ar gymariaethau rhyngwladol, edrych ar ffyrdd y gallwn ddysgu o'r dystiolaeth i symud hyn ymlaen, ond gan ystyried canfyddiadau'r adroddiad diweddar gan Archwilydd Cyffredinol Cymru hefyd, sy'n edrych ar beth arall y gallem ei wneud os ydym am oresgyn yr her fawr sy'n ein hwynebu.

Mae'r tair blynedd ddiwethaf wedi bod yn wahanol i unrhyw beth y bu'n rhaid inni ei wynebu ers datganoli, a daeth nifer o'n rhaglenni i stop yn ystod y pandemig tra bod eraill wedi'u huwchraddio er mwyn mynd i'r afael ag anghenion brys pobl ledled Cymru. Yn wir, fe wnaethom addasu at ddibenion gwahanol; cawsom ymatebion newydd drwy gydol y pandemig ar bob maes polisi ar draws Llywodraeth Cymru. Ac mewn gwirionedd, mae'r adroddiad cynnydd, fel y byddwch yn ei ddarllen, yn cyfleu'r modd y gwnaethom ailffocysu'r cyllid ac addasu ein gweithgarwch i ddiwallu anghenion pobl yn ystod y pandemig.

Ond mae hwn yn ddull rydym wedi ei barhau wrth inni ymateb i'r argyfwng costau byw sy'n cael effaith anghymesur ar deuluoedd sydd eisoes yn fregus yn ariannol. Fel y clywsom ddoe gan y Gweinidog Cyllid yn y datganiad ar y gyllideb ddrafft—'cyllideb ar gyfer adeg anodd mewn adeg anodd'—sy'n heriol, rydym yn parhau i addasu ein dull o sicrhau y gallwn barhau i gefnogi pobl drwy'r argyfwng costau byw yn wyneb storm berffaith o bwysau ariannol. Ac roedd yn hanfodol fod y gyllideb ddrafft honno'n cynnwys £18.8 miliwn ychwanegol i barhau'r cymorth i'r gronfa cymorth dewisol, ac roedd yn cynnwys cyllid i dalu'r cyflog byw go iawn i weithwyr gofal cymdeithasol a chymorth ychwanegol i'n peilot incwm sylfaenol.

Ond bydd y gyllideb ddrafft hefyd yn sicrhau y gallwn gynnal yr holl raglenni eraill hynny yng Nghymru sy'n rhoi arian yn ôl ym mhocedi pobl, o bresgripsiynau am ddim i brydau am ddim i bawb mewn ysgolion cynradd—o ganlyniad i'n cytundeb cydweithio â Phlaid Cymru wrth gwrs—cymorth tuag at y gost o anfon plant i'r ysgol, ac ymgyrch 'Hawliwch yr hyn sy'n ddyledus i chi' i sicrhau bod pobl yn manteisio ar yr holl fudd-daliadau y maent yn gymwys i'w cael. Mae'n bwysig fy mod yn ymateb i'r pwynt a wnaethoch am dargedau statudol. Mae Llywodraeth Cymru yn gosod targedau mewn perthynas â rhaglenni unigol sy'n cynorthwyo teuluoedd i ffynnu, ac rydym hefyd yn defnyddio cyfres o ddangosyddion tlodi plant i fesur ein cynnydd ar gyflawni ein hamcanion tlodi plant, a gall yr Aelodau weld y cynnydd a wnaethom yn ein hadroddiad cynnydd ar dlodi plant. Wrth gwrs, cyhoeddwyd hwnnw ddoe. Ac rydym yn cydnabod bod galwadau wedi'u gwneud am dargedau yn y cynllun cyflawni ar gyfer mynd i'r afael â thlodi plant, ac rydym wedi ymrwymo i gael hyn yn rhan o'r gwaith datblygu wrth inni ymgynghori a symud ymlaen.

Ond mae ein hymdrechion gorau yn parhau i gael eu llesteirio gan benderfyniadau a wneir gan Lywodraeth y DU, a'i pholisïau ehangach ar gymorth lles a chyllido annheg. Mae'r pandemig wedi dyfnhau anfantais i aelwydydd bregus, a nawr mae'r argyfwng costau byw'n cael effaith ddinistriol ar aelwydydd sydd eisoes wedi eu gwanhau'n ariannol. Mae teuluoedd sydd â phlant ifanc yn wynebu risg arbennig, fel y mae Carolyn Thomas wedi nodi, ac oedd, Mark Isherwood, roedd cyni'n ddewis ac mae'n parhau i fod yn ddewis y mae'r Llywodraeth Dorïaidd hon yn y DU yn ei wneud.