Lywydd, wrth agor y ddadl heddiw, cytunais i roi munud o fy amser yn nadl olaf y Senedd y tymor hwn i Rhun ap Iorwerth. Lywydd, cyflwynais y ddadl hon, o dan y teitl 'Gwasanaeth Bancio yn Gymraeg', yn dilyn mater a gafodd ei ddwyn i fy sylw gan etholwr i mi yn Alun a Glannau Dyfrdwy. Roeddent wedi penderfynu cofrestru cyfrif banc ar-lein ar gyfer eu plentyn newydd-anedig. Penderfynasant gofrestru'r cyfrif gyda grŵp bancio Halifax. Er mwyn gwneud hynny, roedd yn rhaid iddynt uwchlwytho tystysgrif geni. Dyma lle dechreuodd y problemau. Mae dwy ochr i dystysgrifau geni a gyhoeddir yng Nghymru. Nid oedd gwefan Halifax, sy'n rhan o grŵp bancio Lloyds, ond yn caniatáu ar gyfer uwchlwytho tystysgrif un ochr. Wel, beth oedd hyn yn ei olygu? Golygai mai 'na' oedd yr ateb gan Halifax. Ni fyddent yn caniatáu i dystysgrifau geni dwyieithog Cymraeg gael eu huwchlwytho. Roedd eu system yn glir. Dim ond tystysgrifau geni Saesneg a ganiateid. Yr ateb a roddwyd i fy etholwyr, Lywydd, oedd, 'Teithiwch i'ch cangen agosaf yn lle hynny.' Wel, mae hyn yn codi materion difrifol sy'n peri pryder i mi, ac rwy'n siŵr, i lawer o Aelodau'r Siambr heddiw. Rydym yn ffyrnig o falch o fod yn genedl ddwyieithog, ac mae i ddarparwyr gwasanaethau ariannol beidio â chaniatáu tystysgrifau geni dwyieithog yn rhywbeth na allwn ei dderbyn. Nawr, rwy'n falch imi gael cadarnhad gan yr Awdurdod Ymddygiad Ariannol, mewn llythyr ataf ddoe, fod Halifax, rhan o grŵp bancio Lloyds, yn sgil cyflwyno'r cynnig hwn, wedi, ac rwy'n dyfynnu:

'cwblhau'r gwaith i ganiatáu i hyn ddigwydd yn ddiweddar'.

Yn amlwg, rwy'n falch iawn, ac rwy'n siŵr y bydd yr Aelodau'n falch hefyd, fod y camau hynny wedi'u cymryd. Ond yn syml iawn, ni ddylai fod wedi cymryd dadl Senedd i unioni'r mater. Ond Lywydd, mae hefyd yn codi mater cau banciau. Ledled Cymru, mae banciau wedi cau canghennau, gan honni bod modd cael mynediad at bob gwasanaeth ar-lein. Ond nid yw hynny'n wir. Rydym wedi profi hynny'n barod heddiw. Ond mae hefyd yn wir fod trefi cyfan wedi colli darpariaeth bancio'n llwyr, yn aml er gwaethaf ymgyrchu cymunedol. Ym Mwcle, yn fy etholaeth fy hun, rydym wedi gweld pob un banc yn cau. Ac ar adeg cau'r banc olaf, lansiwyd deiseb gan gynghorydd tref lleol, Carolyn Preece, a aeth yn feirol ledled Cymru ac ar draws y Deyrnas Unedig, gyda degau o filoedd o bobl yn ei llofnodi, yn galw ar fanciau i wrando ar bobl yn eu cymunedau lleol a darparu'r gwasanaethau lleol y mae pawb ohonom eu hangen. Ac yn fy ngwaith fel Aelod o'r Senedd dros Alun a Glannau Dyfrdwy, rwy'n parhau i weithio i agor banc cymunedol cyntaf Cymru ym Mwcle. Diffyg ymatebolrwydd gan fanciau manwerthu ar y stryd fawr i gymunedau lleol fel Bwcle yn fy etholaeth, fel llawer ar draws ein holl etholaethau, sy'n llywio fy ngwaith yn y maes yn rhannol. Rwyf eisiau ei roi fel hyn: rydym wedi cael cam gan fanciau'r stryd fawr, ac mae'r methiant i barchu'r Gymraeg, fel rydym wedi'i ddangos heddiw, yn un o nifer fawr o enghreifftiau.

Lywydd, wrth gwrs y byddai banc cymunedol yn wahanol, ac rwy'n siŵr, pe baech chi'n siarad â Banc Cambria yn yr wythnosau nesaf, byddent yn dweud wrthych pa mor bwysig yw'r Gymraeg iddynt. Ond yn y cyfamser, Lywydd, rwyf eisiau apelio ar bob banc stryd fawr yng Nghymru i fod o ddifrif ynghylch y Gymraeg, i fod o ddifrif ynghylch ein pobl leol a'n cymunedau lleol.

Fel y dywedodd y Llywydd, dyma'r darn olaf o fusnes y Senedd yn y Siambr yn 2022, ac wrth gwrs, roeddwn am daflu goleuni heddiw ar y ffaith nad yw gwasanaethau bancio cystal ag y dylent fod. Wrth gwrs, roeddwn eisiau tynnu sylw at bwysigrwydd Banc Cambria a banc cymunedol Cymru, ond wrth gwrs, roeddwn hefyd eisiau dymuno Nadolig llawen a blwyddyn newydd dda i bob un ohonoch, yr holl Aelodau yma a'r rheini sy'n gweithio yn ein Senedd, ond os caf, Lywydd, rwyf am gyfeirio'n ôl at fy nghyfraniad diwethaf yn nhymor y Senedd ar gyfer 2019 drwy ddatgan eto: y cyfan rwyf ei eisiau ar gyfer y Nadolig yw banc ym Mwcle.