4. Datganiad gan Weinidog yr Economi: Datblygu Clystyrau Technolegol yng Nghymru — Cynhyrchu radioisotopau meddygol ac arbenigedd meddygaeth niwclear

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:10 pm ar 10 Ionawr 2023.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Vaughan Gething Vaughan Gething Labour 4:10, 10 Ionawr 2023

(Cyfieithwyd)

Fe rof i sylw i'r hyn a'm drysodd braidd, bron fel petai Wylfa a Thrawsfynydd ar yr un safle yn rhai o'r pwyntiau. Mae safle Traws yn ymgeisydd amlwg ar gyfer y cynnig yr ydym yn siarad amdano heddiw, ond wrth symud ymlaen â'r cynllun busnes, bydd yn safle all weithio ag unrhyw ddyfais. Mae gan Drawsfynydd drwydded niwclear i'w ddatblygu, a'r safle arall ydy Wylfa, ond bydd angen i ni edrych ar beth sydd orau o ran datblygu'r safle. Mae datblygiad Cwmni Egino yn canolbwyntio ar y potensial i gynhyrchu adweithydd modiwlar bach, fel rydw i wedi egluro mewn datganiadau blaenorol. Nawr, mae maint yr adweithydd rydym ni'n siarad amdano ar gyfer ARTHUR yn ddigon bach y gallech chi wneud y ddau ar y naill safle neu'r llall, oherwydd yr hyn rydym ni'n sôn amdano yw adweithydd a fyddai yn ei hanfod yn 1 y cant o faint cynnig blaenorol Horizon ar Wylfa.

Rwy'n credu bod hynny'n dangos y gallwch chi wneud rhywbeth bach gyda chwestiynau diogelwch cwbl wahanol o ran y raddfa, ond mae'n hanfodol ar gyfer y ffordd y mae gwasanaeth iechyd modern yn gweithio. Os edrychwch chi ar y datblygiad yn Awstralia, nid yn unig maen nhw wedi gwneud rhywbeth sy'n ymdrin â'u hanghenion gofal iechyd eu hunain ar gyfer y rhan honno o'r byd, nid yn unig yn Awstralia ond ar gyfer gwledydd partner hefyd, ond hefyd y gweithgaredd economaidd ac ymchwil ychwanegol sylweddol o amgylch y safle. A dyna lle rwy'n credu bod potensial, nid yn unig ar gyfer darpariaeth uniongyrchol y radioisotopau sydd eu hangen arnom ni—rydym ni'n gwybod bod y cyflenwad yng ngorllewin Ewrop yn dod i ben—ond mae cyfle ehangach ar gael i sefydlu clwstwr technoleg. Dyna lle mae gen i ddiddordeb gweld beth allwn ni ei wneud.

Rwyf wedi cael sgyrsiau uniongyrchol gyda'r Adran Busnes, Ynni a Strategaeth Ddiwydiannol Llywodraeth y DU. Fel y dywedaf, rwyf wedi cael y sgwrs yma gyda nifer o Weinidogion gwyddoniaeth. Rwyf wedi siarad â George Freeman am hyn yn un o'i gyfnodau blaenorol yn Weinidog Gwyddoniaeth. Ac fel y dywedais i yn fy natganiad, cafwyd sgyrsiau adeiladol a rheolaidd rhwng fy swyddogion fy hun a'r rhai yn Llywodraeth y DU.

Rydym ni yn y sefyllfa ffodus lle rydw i a'r adran iechyd yn gytûn ac eisiau gweld achub ar y cyfle. Mae angen i ni gael sgwrs debyg yn ddelfrydol gyda'r adran iechyd ac, yn wir, Adran Busnes, Ynni a Strategaeth Ddiwydiannol Llywodraeth y DU, ac yna mae cwestiynau am gyllid y dyfodol. Hoffem i Lywodraeth y DU fod yn bartner wrth wneud hyn. Mae hefyd yn bosibl y gallech gyflawni rhywfaint o hyn gyda buddsoddiad yn y sector preifat. Fy newis i fyddai y bydden ni'n gweld hyn yn rhan o allu sofran ar gyfer y DU, gyda'r safle delfrydol, yn fy marn i, yma yng Nghymru. Fodd bynnag, mae amrywiaeth o ddewisiadau a chyfleoedd, oherwydd fel y gwelsom ni mewn rhannau eraill o'r byd, mae elw ar fuddsoddiad cyfalaf a dychweliad posibl ar gost weithredu safle o'r fath, os caiff ei gyflawni'n llwyddiannus.

Ar ôl i ni ymdrin â'r hyn rydw i wedi'i amlinellu heddiw, bydd gennym ni syniad llawer gwell o'r cyfleusterau technegol a'r galluoedd y byddem yn bwriadu eu hadeiladu, ac amcanion buddsoddi llawer gwell i allu datblygu hyn. A byddwn yn gobeithio y byddai Llywodraeth y DU o unrhyw liw gwleidyddol penodol yn cydnabod y cyfle sylweddol y mae hyn yn ei gynnig a beth fyddai hynny'n ei olygu o ran datblygiad economaidd gwirioneddol mewn swyddi hir dymor yma yng Nghymru.