Ddirprwy Lywydd, rwy'n credu ei bod yn farn gyffredin fod angen inni ystyried amseroldeb gweithredu wrth fwrw ymlaen â'r argymhellion yn yr adroddiad a'r cynnydd angenrheidiol mewn perthynas â'r materion hyn. Roedd yn dda clywed y Gweinidog yn ymateb i hynny ac yn datgan ei hymrwymiad ei hun i sicrhau amseroldeb wrth fwrw ymlaen ag ymateb y Llywodraeth i'r argymhellion a'r gwaith y mae'r Llywodraeth yn ei wneud beth bynnag. Rwy'n credu bod y comisiwn yn allweddol i hynny, sefydlu'r comisiwn a'r cyfan y gall y comisiwn ei wneud wedyn i ystyried y ffyrdd gorau ymlaen, gan gynnwys deddfwriaeth, fel y soniodd y Gweinidog. Ac unwaith eto, da clywed y Gweinidog yn ymrwymo i roi ystyriaeth lawn a dyledus i ddeddfwriaeth, yn dibynnu ar yr hyn y mae'r corff annibynnol yn ei gyflwyno a barn y comisiwn ei hun, oherwydd gallai honno fod yn ffordd bwysig iawn ymlaen, a soniodd llawer o Aelodau am enghreifftiau'r Alban a Lloegr.

Rwy'n credu ei bod yn glir hefyd, onid ydyw, Ddirprwy Lywydd, fod yr Aelodau'n ystyried yr angerdd a'r ymrwymiad yn eu cymunedau eu hunain ac o fewn eu henghreifftiau eu hunain o arferion da yn lleol, felly mae yna lawer y gallwn bwyso arno wrth ddatblygu'r gwaith hwn, oherwydd rydym yn aml yn clywed mai cymuned o gymunedau yw Cymru, ac rwy'n credu bod llawer o gryfder yn hynny ac yn hanes ein gwlad a'r realiti presennol. Mae pobl eisiau gweld eu hansawdd bywyd lleol yn eu dwylo eu hunain, i raddau ystyrlon. Maent eisiau cael eu grymuso. Maent eisiau bwrw ymlaen â'u prosiectau eu hunain. Maent eisiau gweithio gyda'i gilydd a mudiadau eraill. Wedi'r cyfan, ein cymunedau ni—wyddoch chi, pobl, eu teuluoedd, eu ffrindiau—sydd ar y rheng flaen, fel petai. Hwy sydd eisiau ac sy'n elwa ar wasanaethau lleol da, o ddatblygu cymunedol, o'r angerdd a'r ymrwymiad hwnnw sy'n trosi'n weithredu ar lawr gwlad, ac unwaith eto fe glywsom am sawl enghraifft o sut mae hynny o fudd gwirioneddol i'n cymunedau ni yng Nghymru heddiw.

Ac rwy'n credu bod yr Aelodau a soniodd am y materion cyfiawnder cymdeithasol—Mabon a Vikki Howells ac eraill rwy'n credu—yn gwneud pwyntiau pwerus iawn; mae tystiolaeth yn dangos, lle mae yna lefel dda o drosglwyddo asedau cymunedol a lle mae gan gymunedau fwy o reolaeth ar eu materion eu hunain a'u hamgylchiadau eu hunain, rydym yn gweld y manteision i lefelau sgiliau yn y gymuned leol, i iechyd a llesiant, i ddatblygu economaidd, i ansawdd bywyd yn gyffredinol. Mae hynny'n bwerus iawn yn wir, onid ydyw, ac rwy'n credu bod angen inni roi ystyriaeth ddigonol i hynny.

Ddirprwy Lywydd, credaf fod y sefyllfa bresennol, lle rydym wedi cael cymaint o flynyddoedd o gyni ers amser maith bellach, a'r argyfwng costau byw nawr, yn golygu bod angen bwrw ymlaen â'r gwaith hwn ar fwy o frys, oherwydd un ymateb i hynny yw edrych ar yr hyn sy'n rhoi gwerth da am arian a buddsoddiad. A phan fyddwch yn meddwl am yr hyn y mae cymunedau'n ei gynnig o ran eu hymrwymiad eu hunain, yr amser y maent yn fodlon ei roi, yr egni y maent yn fodlon ei roi, mae ychydig o gyllid sbarduno, fel petai, yn mynd yn bell iawn os gallwch harneisio'r ymrwymiad hwnnw a'r angerdd hwnnw, ac mae hwn yn faes lle gellir cyflawni hynny a lle gellir ei wneud mewn modd ystyrlon mewn gwirionedd.

Felly, rwy'n credu bod hon yn gyfres o argymhellion ac yn adroddiad amserol, ac os gallwn ni gefnogi ein cymunedau—. Ac unwaith eto, rwy'n credu bod yr Aelodau wedi gwneud pwyntiau pwerus yn y ddadl hon am yr angen i beidio â throsglwyddo asedau a chyfrifoldeb am wasanaethau er mwyn lleihau cyfrifoldebau ariannol awdurdodau lleol a chyrff cyhoeddus eraill yn unig, ond yn hytrach er mwyn sicrhau dyfodol cynaliadwy a gwelliant cynaliadwy yn y gwasanaethau hynny a defnydd o'r cyfleusterau hynny. Os gallwn gyflawni hynny, byddwn yn gwneud gwaith pwerus iawn a da iawn i'n cymunedau yma yng Nghymru.

Ac fel rwyf wedi'i ddweud fel Cadeirydd y pwyllgor hwn, Ddirprwy Lywydd, gan adlewyrchu sylwadau aelodau'r pwyllgor, wrth lunio ein hadroddiadau yn y Senedd hon, byddwn yn fwy ystyriol byth o'r angen i gynnal ein diddordeb, i ddychwelyd at yr argymhellion, i barhau i graffu ar Lywodraeth Cymru i weld a yw'r ymatebion yn cael eu gwireddu ar lawr gwlad, ac mae hynny'n sicr yn berthnasol i'r adroddiad hwn lawn cymaint ag unrhyw un arall. Diolch yn fawr.