Part of the debate – Senedd Cymru am 6:25 pm ar 17 Ionawr 2023.
Fel y pwyllgor cyfrifol am ystyried y Biliau cydgrynhoi, cawsom y dasg o benderfynu a ddylai'r Bil fynd ymlaen drwy'r Senedd fel Bil cydgrynhoi. Ein nod oedd bodloni ein hunain: bod cwmpas y cydgrynhoi'n briodol; bod y deddfiadau perthnasol wedi'u cynnwys o fewn yr ymarfer cydgrynhoi; bod yr ymarfer cydgrynhoi yn gywir a bod y Bil ond yn newid deddfiadau perthnasol i'r graddau a ganiateir gan ein Rheolau Sefydlog; ac, yn olaf, bod y Bil yn cydgrynhoi'r gyfraith yn glir ac yn gyson. Cyn i mi ddweud rhagor, byddaf yn cadarnhau ein bod ni wedi dod i'r casgliad yn wir, fel y dywedodd y Gweinidog, y dylai'r Bil fynd yn ei flaen fel Bil cydgrynhoi.
Rydym ni’n diolch i bawb, gan gynnwys aelodau'r pwyllgor, a helpodd i lywio ein hystyriaeth o'r Bil, gan gynnwys cynrychiolwyr Comisiwn y Gyfraith. Codwyd pryderon rhanddeiliaid gyda'r Cwnsler Cyffredinol, ac eraill, fel yr amlinellir yn ein hadroddiad. Rydym ni’n arbennig o ddiolchgar i'r Cwnsler Cyffredinol a chwnsler deddfwriaethol Llywodraeth Cymru am eu hymgysylltiad adeiladol ac o safon, ac edrychaf ymlaen at dderbyn ymateb ysgrifenedig llawn y Cwnsler Cyffredinol i'n hadroddiad maes o law. Mae ein hadroddiad yn canolbwyntio ar faterion rydym ni’n credu sy’n allweddol i'n rôl wrth argymell i'r Senedd a ddylai'r Bil fwrw ymlaen fel Bil atgyfnerthu. Nawr, fel y bydd Aelodau'n gwybod, pan gyflwynwyd y Bil i'r Senedd fis Gorffennaf diwethaf, nid oedd Llywodraeth y DU eto wedi rhoi'r caniatâd angenrheidiol ar gyfer rhai darpariaethau yn y Bil. Felly, fe ofynnon ni i'r Cwnsler Cyffredinol roi diweddariad i'r Aelodau y prynhawn yma, ac rydym ni’n croesawu'r cadarnhad bod yr holl gydsyniadau gweinidogol bellach wedi'u derbyn.
Wrth geisio ateb y cwestiwn a yw cwmpas y Bil yn briodol, fe wnaethon ni ystyried: y newidiadau a wnaed ar argymhelliad Comisiwn y Gyfraith; y ddealltwriaeth o'r gyfraith bresennol a rhesymau Llywodraeth Cymru dros wneud newidiadau; y newidiadau sy'n cael eu gwneud i ddarpariaethau yn y gyfraith a gyflwynwyd gan Ddeddf yr Amgylchedd Hanesyddol (Cymru) 2016; a'r ddeddfwriaeth sydd wedi'i heithrio o'r ymarfer cydgrynhoi. O ran y newidiadau a wnaed i'r gyfraith bresennol ar argymhelliad Comisiwn y Gyfraith, byddaf yn cadarnhau ar gyfer y cofnod ein bod ni’n fodlon â'r newidiadau hyn. Rydyn ni'n croesawu'r ffaith i Lywodraeth Cymru a Cadw gynnal math o ymgynghoriad cyn cyflwyno. Mae'n anffodus braidd i'r gwaith cyn-gyflwyno hwn gael ei wneud bryd hynny, ar delerau oedd yn golygu na allai'r Cwnsler Cyffredinol wedyn ei ystyried yn briodol i wneud y manylion llawn yn gyhoeddus, ond rydym ni yn deall hynny. Ond mae hon yn agwedd rydyn ni'n awyddus i ddysgu ohoni. Felly, ein trydydd argymhelliad yw y dylai Llywodraeth Cymru, ac unrhyw gorff arall perthnasol hyd braich, wneud gwaith cyn-gyflwyno gyda'r amcan a'r disgwyliad hysbys yn y dyfodol y bydd manylion llawn yn cael eu cyhoeddi ar yr un pryd ag y mae’r Bil perthnasol yn cael ei gyflwyno gerbron y Senedd.
Gan symud ymlaen i'r newidiadau mae'r Bil hwn yn ei gwneud i ddarpariaethau a gyflwynwyd gan Ddeddf yr Amgylchedd Hanesyddol (Cymru) 2016, Deddf 2016 yw'r unig Ddeddf sy'n cael ei chydgrynhoi drwy'r Bil nad yw'n dyddio i amser cyn datganoli yng Nghymru; dim ond chwe blynedd yn ôl y bu i'r Senedd ei hun graffu ar y Ddeddf hon, a’i phasio. Nawr, nid ydym yn gwrthwynebu'r hyn mae'r Bil yn ei gynnig yn hyn o beth. Fodd bynnag, rydym ni’n credu y dylid amlygu newidiadau o'r fath i'r Senedd mewn ffordd fwy tryloyw, fel rydym ni’n ei nodi yn argymhelliad Rhif 4.
Yn ogystal â thalu sylw manwl i'r hyn sydd yn y Bil, fe wnaethom ni hefyd gymryd diddordeb brwd yn yr hyn nad yw yn y Bil, yn enwedig gwahardd cyfraith amgylchedd hanesyddol morol. Rydym ni’n fodlon gyda'r esboniadau a ddarparwyd gan y Cwnsler Cyffredinol a'i swyddogion ynghylch pam mae'r penderfyniad hwn wedi'i wneud. Fodd bynnag, rydym ni wedi argymell yn argymhelliad 5, lle mae Llywodraeth Cymru wedi gwneud penderfyniad i eithrio cyfraith berthnasol o Fil cydgrynhoi yn fwriadol, y dylid darparu rhesymu llawn yn y deunydd esboniadol sy'n cyd-fynd â'r Bil, gan gynnwys unrhyw gyfiawnhad yn seiliedig ar gymhwysedd deddfwriaethol, a phan fyddai'r weithred o gydgrynhoi yn cynnwys mwy na'r hyn a ganiateir gan Reol Sefydlog 26C. Mae llawer o'r rhain nawr yn brosesau dysgu o'r ymarfer rydyn ni wedi bod trwyddo.
Cyn cau, hoffwn grybwyll yn fras dau fater sydd bob amser o ddiddordeb brwd i fy mhwyllgor—pwerau gwneud rheoliadau y Llywodraeth a phwysigrwydd rôl y Senedd wrth wneud cyfraith i Gymru. Drwy'r Bil, mae Llywodraeth Cymru yn rhoi rhai pwerau i wneud rheoliadau sydd ganddi ar hyn o bryd i ffwrdd. Ar adeg pan godwyd pryderon ar draws seneddau ynghylch cydbwysedd tipio pŵer yn anffafriol tuag at lywodraethau ac i ffwrdd o ddeddfwrfeydd, rydym ni’n croesawu'r ffaith bod y Llywodraeth wedi nodi'r hyn mae'n ei ystyried yn bwerau Gweithredol diangen. I'r gwrthwyneb, mae'r Bil hefyd yn creu pwerau newydd i wneud rheoliadau. Mae adrannau 81 a 163 o'r Bil ill dau yn cynnwys pwerau Harri VIII newydd. Yn adran 2(3) mae pŵer newydd i wneud rheoliadau a fydd yn galluogi cymhwyso cyfraith amgylchedd hanesyddol i adeiladau nad ydynt wedi bod yn ddarostyngedig i gyfraith o'r fath o'r blaen. Daethom i'r casgliad bod angen eglurder pellach ar y pŵer newydd hwn ac, yn argymhelliad 10, fe wnaethom ofyn i'r Cwnsler Cyffredinol egluro a fyddai adran 2(3) o'r Bil yn dal i gydymffurfio â hawliau dynol heb y pŵer newydd i wneud rheoliadau. Felly, diolch i'r Cwnsler Cyffredinol am ymateb i'r argymhelliad hwn yn y llythyr a anfonwyd atom ddydd Iau diwethaf, ac am ddarparu esboniad ac eglurhad derbyniol iawn. Mae'r Cwnsler Cyffredinol wedi dweud wrthym, er mai barn y Llywodraeth yw y byddai adran 2(3) o'r Bil yn dal i gydymffurfio â hawliau dynol heb y pwerau newydd i wneud rheoliadau, mae'r Llywodraeth hefyd yn credu bod y pŵer yn cryfhau cydymffurfiaeth adran 2(3). Felly, rwyf hefyd yn croesawu esboniad pellach y Cwnsler Cyffredinol ynghylch pam mae'r drafftio newydd yn gyfystyr â mân newid i'r gyfraith.
O ran pwysigrwydd rôl y Senedd wrth wneud cyfraith Cymru, mae'r Cwnsler Cyffredinol o'r farn y dylai'r Senedd ailedrych ar ei Rheolau Sefydlog ei hun, fel y gellir gwneud ymdrech briodol i sicrhau nad yw'r ymdrechion i gydgrynhoi cyfraith Cymru yn cael eu dadwneud yn ddiweddarach ac yn anfwriadol. Mae'r Cwnsler Cyffredinol wedi cydnabod nad Llywodraeth Cymru yn unig all gyflwyno cynigion deddfwriaethol yng Nghymru, felly, oherwydd hynny, yn ein hargymhelliad 13, rydym yn galw ar y Pwyllgor Busnes i ymgynghori ag Aelodau'r Senedd, gyda phwyllgorau'r Senedd a Chomisiwn y Senedd wrth gynnal unrhyw adolygiad o Reolau Sefydlog y Senedd sy'n ymwneud â gofynion neu gyfyngiadau newydd ar sut mae'r Senedd yn ystyried cynigion deddfwriaethol o fewn maes wedi’i gydgrynhoi o’r gyfraith.