Part of the debate – Senedd Cymru am 5:05 pm ar 31 Ionawr 2023.
Mae'n amlwg, Cwnsler Cyffredinol, o'r adroddiad interim fod y setliad datganoli presennol yn gamweithredol ac yn gwbl annigonol ar gyfer anghenion pobl Cymru. Yr hyn sy'n amlwg hefyd yw y bydd y comisiwn yn wynebu tasg anodd o berswadio Llywodraeth San Steffan o unrhyw liw bod angen gwneud newidiadau sylfaenol. Darllenais eich cyfweliad gyda'r Law Society Gazette yr wythnos diwethaf a chefais fy synnu mai dim ond pump o'r 78 o argymhellion adroddiad y Comisiwn Annibynnol ar Gyfiawnder yng Nghymru sydd wedi'u derbyn gan San Steffan. Sut ydych chi'n goresgyn yr her wirioneddol bod Cymru'n ôl-ystyriaeth ar y gorau yn Whitehall bob amser? Sut gall y rhai sy'n falch o amddiffynwyr y status quo yno ar y meinciau Ceidwadol a gyda chi, gyda Llafur, yn San Steffan—sut y gallant amddiffyn y status quo, bod yr undeb hwn yn gweithio i bobl Cymru, pan ydym yn un o rannau tlotaf y Deyrnas Unedig, fel y crybwyllwyd gan Jenny Rathbone? Nid yw ein tlodi yn anochel. Mae gennym yr adnoddau, mae gennym y sgiliau. Beth sydd ei angen arnom yw'r chwarae teg, Cwnsler Cyffredinol. Dywedodd y diweddar Tom Nairn fod y wladwriaeth Brydeinig,
'wedi mynd i ffordd bengaead hanesyddol heb ffordd amlwg allan'.
Wel, mae gan y comisiwn hwn gyfle i'n harwain tuag at ffordd allan. Fodd bynnag, rwy'n credu ei bod yn addas iawn mai un o gyd-gadeiryddion y comisiwn hwn yw cyn-Archesgob Caergaint, oherwydd bydd angen yr holl gefnogaeth yn y byd a thu hwnt i berswadio unrhyw Lywodraeth San Steffan bod angen newid go iawn. Diolch yn fawr.