Part of the debate – Senedd Cymru am 3:24 pm ar 7 Chwefror 2023.
Fy marn bersonol i yw bod yna lawer o bobl yng Nghymru sy'n gallu fforddio talu am brydau bwyd i'w plant yn iawn. A fyddech chi'n disgwyl prydau am ddim i'ch plant chi? A fyddwn i? Dydw i ddim yn credu. Felly, gadewch i ni fod yn onest, ac fe af yn ôl eto.
Felly, faint yw hynny? Ble mae'r gwariant o £6 miliwn ar bolisi etholiadol, ble mae'r £2 filiwn ar gomisiwn cyfansoddiadol a £8 miliwn ar gysylltiadau rhyngwladol—heblaw, wrth gwrs, rhaglen Cymru ac Affrica, yr ydym yn ei chefnogi—yn darparu gwasanaeth iechyd mwy cynaliadwy, mwy o swyddi a thalu biliau?
Ac nid yw cynllun gweithredu'r Ceidwadwyr Cymreig yn ceisio cynyddu treth incwm i bobl sy'n gweithio'n galed y mae eu cyllidebau eisoes dan straen, yr hyn y mae Plaid yn bwriadu ei wneud, ac rwy'n cytuno â'r Gweinidog ar hyn. Gallant esgus y byddai eu cynlluniau'n effeithio ar yr enillwyr uchaf fwyaf, ond rydym i gyd yn gwybod mai pobl sy'n talu'r dreth incwm sylfaenol, sef y rhan fwyaf o drethdalwyr Cymru, fydd yn talu'r bil o dan gynlluniau Plaid.
Llywydd, gyda'r cyllid yr ydym wedi ei nodi fel grŵp, rydym wedi edrych ar chwe maes allweddol y gellid eu hariannu i gyflawni blaenoriaethau pobl yn well. Byddem yn cymryd camau ar unwaith i atal blocio gwelyau, agor ysbytai a rhoi diwedd ar y sefyllfa warthus o ambiwlansys yn ciwio y tu allan i adrannau damweiniau ac achosion brys trwy gyflwyno gwestai gofal. Cyflwynwyd y rhain mewn mannau eraill yn y DU yn ystod y pandemig—yn wir, yn Nyfnaint, maen nhw'n dal i gael eu defnyddio—ac maen nhw wedi'u cynllunio i ddiogelu capasiti acíwt mewn ysbytai, gan ddarparu cyfleusterau cam-i-lawr ar gyfer pobl sydd angen cymorth ond nid gofal ysbyty.
Byddai hybiau llawfeddygol hefyd yn cael eu sefydlu ym mhob rhanbarth, er mwyn rhoi rhyddhad ychwanegol i system iechyd Cymru—maen nhw wedi cael eu trafod, ond dydyn nhw ddim yn cael eu cyflawni—creu mwy o theatrau llawdriniaethau, sy'n golygu y gallwn ddechrau mynd i'r afael â'r rhestrau aros annerbyniol o hir, gydag un o bob pedwar o bobl yng Nghymru yn daer am driniaeth, yn enwedig ym maes orthopaedeg, yr ydym yn gwybod bod y sector proffesiynol wedi gwneud llawer o awgrymiadau yn ei gylch.
Er mwyn cefnogi'r economi, byddai cronfa cymorth i ficrofusnes yn galluogi busnesau i ddechrau gweithredu ac ehangu trwy eu helpu gyda thalu cyfraniadau yswiriant cenedlaethol dau aelod newydd o staff. Byddai cynllun prawf yn cael ei sefydlu i roi cymhorthdal tuag at gost paneli solar i fusnesau bach, eu helpu nhw i leihau eu biliau ynni a chyfrannu at uchelgais sero net Cymru.
Byddem yn ehangu ar gynllun tai gwag y Llywodraeth trwy ei droi'n gynllun cymorth i brynu cartrefi gwag a'r rhai sydd angen eu hadnewyddu, fel y gallwn helpu pobl ar yr ysgol eiddo a datgloi bron i 20,000 o gartrefi sy'n sefyll yn wag yng Nghymru.
Yn olaf, byddem yn datgloi'r swm enfawr o dros £2.5 biliwn o gronfeydd wrth gefn y gellir eu defnyddio sydd ar hyn o bryd yn eistedd mewn cyfrifon banc awdurdodau lleol, fel y gallwn rewi'r dreth gyngor yn y dyfodol agos, gan roi cymorth ychwanegol i'r rheini i ymdrin â'r argyfwng costau byw.