4. Dadl: Cyllideb Ddrafft 2023-24

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:17 pm ar 7 Chwefror 2023.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Janet Finch-Saunders Janet Finch-Saunders Conservative 4:17, 7 Chwefror 2023

(Cyfieithwyd)

Wel, rwy'n anghytuno bod diffyg llwyr o'r cyllid hwn. Ar ddiwedd y dydd, rydym ni wedi bod â datganoli yma yng Nghymru ers 25 mlynedd. Mae gennym ni boblogaeth o ychydig dros 3 miliwn. Y biliynau sy'n dod i mewn i Gymru—£18 biliwn? Chi sy’n amhriodol yn hyd yn oed gofyn cwestiwn fel yna.

Felly, mae angen i Lywodraeth Cymru egluro sut mae hyn wedi'i leihau, er gwaetha'r targed i ddiwallu 100 y cant o'i anghenion trydan o ffynonellau adnewyddadwy erbyn 2035. Mae'r arian sy'n mynd tuag at yr her morlyn, prosiect morlyn, seilwaith porthladdoedd, tonnau a llanw, yn peri penbleth pam mae Llywodraeth Cymru wedi penderfynu lleihau gwariant ar y portffolio yma erbyn hyn.

Nawr, gadewch i ni droi at fater tai. Er bod Llywodraeth Cymru yn canmol yn haeddiannol y gefnogaeth a gynhyrchir trwy'r grant cymorth tai, nid yw'n blaenoriaethu hyn fel maes. Mae Llywodraeth Cymru'n honni ei bod yn cynyddu ei phwyslais ar y grant cymorth tai. Maen nhw'n dweud hynny, ar y naill law ac eto, mewn termau real, mae wedi cael toriad o 8 y cant. Mae disgwyl i'r cyllid aros yr un fath â'r llynedd, gyda £166.7 miliwn wedi'i ddyrannu. Mae hyn yn arbennig o bryderus, gan fod y grant yn ceisio helpu pobl fregus gyda phroblemau maen nhw’n eu hwynebu, a gallwn ni weld eu bod nhw nawr yn gwaethygu’r risg o ddigartrefedd. Gallwn hefyd weld risg o drais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol.

Gan symud ymlaen at gyllid diogelwch adeiladau: mae hynny ar fin derbyn gostyngiad o 37 y cant mewn adnodd o'r gyllideb ddangosol, er gwaethaf y gyllideb ddangosol yn neilltuo £9.5 miliwn ar gyfer 2023-24. Mae'r gyllideb ddrafft hon bellach yn dangos bod dyraniad wedi gostwng i £6 miliwn. Mae'n gwneud honiad Llywodraeth Cymru bod diogelwch adeiladau'n brif flaenoriaeth yn destun gwawd. Os mai dyna un o'ch prif flaenoriaethau, wel, fyddwn i ddim yn hoffi gweld unrhyw beth arall yn is ar y rhestr honno. Gyda 261 o ddatganiadau o ddiddordeb wedi eu derbyn ar gyfer cronfa diogelwch adeiladau Cymru, a 163 o'r rheiny angen arolygon dwys, mae maint y risg o dân yng Nghymru yn glir. Er bod angen y £135 miliwn mewn cyfalaf ar gyfer diogelwch adeiladau, rhaid i Lywodraeth Cymru gyfateb ei geiriau a thrin diogelwch adeiladau fel un o'ch prif flaenoriaethau. Mae ond yn deg bod gan ein hetholwyr le diogel i fyw.

Mae hyn, wrth gwrs, gweithredoedd Llywodraeth Cymru, bellach yn sefyll mewn cyferbyniad llwyr ag wltimatwm newydd caled Llywodraeth y DU ar gladin, gan roi terfynau amser caled i ddatblygwyr dalu i drwsio adeiladau anniogel. Bydd y farchnad cynllun grant tai gwag cenedlaethol ond yn dod â 2,000 o dai gwag yn ôl i ddefnydd. Gyda 22,140 o eiddo gwag tymor hir yng Nghymru, mae hyn—wel, mae'n ffigwr nad yw'n realistig. Nid oes uchelgais, nid oes dyhead i gael y cartrefi gwag hynny yn ôl i ddefnydd gan bobl sydd wir eu hangen.