Part of the debate – Senedd Cymru am 4:57 pm ar 7 Chwefror 2023.
Does dim tystiolaeth o gwbl i awgrymu bod y rheoliadau newydd yn cyfrannu at adran 21, ond rwyf yma i siarad am bobl ddigartref, nid i amddiffyn y landlordiaid.
Felly, mae tystiolaeth i ddangos bod y grant cymorth tai, y gwasanaethau a ddarperir gan y cyllid ar gyfer y grant hwnnw, yn darparu arbediad net o £1.40 am bob £1 a fuddsoddwyd drwy atal digartrefedd. Mae'r grant cymorth tai yn ariannu'r mwyafrif helaeth o wasanaethau digartrefedd a chymorth tai, gan gefnogi dros 60,000 o bobl bob blwyddyn trwy ddarparu cymorth tenantiaeth sy'n atal digartrefedd ac yn cadw pobl yn eu cartrefi; llety â chymorth ar gyfer ystod o grwpiau cleientiaid, gan gynnwys lloches i oroeswyr trais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol; prosiectau tai yn gyntaf sy'n cefnogi pobl â hanes o ddigartrefedd dro ar ôl tro i gael gafael ar denantiaeth a'i chynnal.
Mae'r sector digartrefedd dan fwy o bwysau nag erioed o'r blaen, gyda thua 9,000 o bobl mewn llety dros dro a bron i draean ohonyn nhw â phlant dibynnol. Ond ni fydd y grant cymorth tai, fel y mae pethau ar hyn o bryd, yn gweld cynnydd eleni. Mae hwn yn doriad termau real ar adeg pan fo'r galw'n cynyddu'n esbonyddol. Mae'r gallu i ddarparu gwasanaethau bellach mewn perygl. Mae awdurdodau lleol a darparwyr cymorth yn pryderu'n ddifrifol am gost rhedeg gwasanaethau a'u gallu i recriwtio a chadw staff, ac mae darparwyr cymorth nawr yn mynd ati i ystyried cerdded i ffwrdd o'r contractau presennol, ac mae'n bosib na allant gynnig am gontractau pan fyddan nhw'n cael eu hail-dendro. Felly, a wnaiff y Gweinidog cyllid edrych eto ar yr arian ar gyfer y grant cymorth tai a sicrhau ei fod yn gweld cynnydd, fel y gall y gwasanaethau hanfodol y mae'n eu hariannu barhau a chadw Cymru ar y trywydd iawn i ddileu digartrefedd?
Yn ail, gwyddom i gyd am yr heriau difrifol sy'n wynebu cymdeithas mewn sawl maes. Mae newid hinsawdd yn golygu bod angen i ni ddatgarboneiddio'n gyflym ac mae tai gwael yn bygwth iechyd a llesiant llawer o'n dinasyddion. Os ydyn ni am gyrraedd ein targedau a datgarboneiddio ein stoc dai wrth sicrhau bod gan bobl dai o ansawdd da, yna dylem ddisgwyl gweld y Llywodraeth yn ariannu'r prosiect datgarboneiddio hwn i werth tua £170 miliwn y flwyddyn. Ond, fel y mae pethau ar hyn o bryd, dim ond £184 miliwn y bydd y gyllideb hon yn ei darparu dros ddwy flynedd ar adeg o chwyddiant sy'n cynyddu'n sylweddol yn y sector a phrinder llafur. Mae angen edrych ar hyn os ydym am gyrraedd targedau cymedrol, heb sôn am rai uchelgeisiol.
Gyda'r argyfwng costau byw presennol a chynnydd mawr mewn cyfraddau llog morgeisi, mae disgwyl y bydd tua 220,000 o aelwydydd yng Nghymru yn wynebu trafferthion wrth dalu eu morgeisi eleni. Arweiniodd Cymru'r ffordd o ran cyflwyno pecyn achub morgeisi yn ôl yn 2008, ac mae angen i ni weld cynllun tebyg yn cael ei gyflwyno eto. Does dim llinell gyllideb ar gyfer hyn hyd yma, felly hoffwn ofyn i'r Llywodraeth ystyried hyn, wrth symud ymlaen.
Yn olaf, nid oes cyfeiriad yn y gyllideb at ail fersiwn safonau ansawdd tai Cymru, a fydd, er bod croeso iddynt, yn sicr yn golygu costau ychwanegol sylweddol i ddarparwyr tai cymdeithasol, pan na fydd gan y sector preifat unrhyw safon o'r fath wedi'i phennu mor uchel. Felly, a all y Gweinidog roi eglurhad ar hyn? Diolch.