Diolch, Dirprwy Lywydd. Rwy'n falch iawn o agor y ddadl hon ar egwyddorion cyffredinol y Bil Amaethyddiaeth (Cymru) ac i gynnig y cynnig a'r penderfyniad ariannol. Mae'r Bil yn gam cyntaf pwysig yn ein cynlluniau ar gyfer diwygio amaethyddol. Dyma'r cyntaf o'i fath i Gymru, ac mae'n bolisi wedi'i lunio yng Nghymru sydd wedi'i gynllunio i gefnogi blaenoriaethau Cymru.

Mae gan ffermwyr Cymru swyddogaeth bwysig yn ein cymdeithas, ac fe gânt eu cydnabod nid yn unig am eu swyddogaeth wrth gynhyrchu cyflenwad o fwyd diogel o ansawdd uchel, ond hefyd am yr hyn a wnânt i helpu i fynd i'r afael â rhai o'r heriau mwyaf dybryd sy'n ein hwynebu yn ein gwlad. Mae'n rhaid i ni ymateb i'r argyfyngau hinsawdd a natur. Mae'r angen am weithredu eang ac i sicrhau canlyniadau brys yn hanfodol os ydym am sicrhau sector amaethyddol cynaliadwy a chydnerth ar gyfer cenedlaethau'r presennol a'r dyfodol.

Mae Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo i bontio teg i ddyfodol carbon isel newydd, ac mae ein ffermwyr a'r cymunedau y maent yn gweithredu ynddynt yn chwarae rhan hanfodol wrth gyflawni'r pontio teg hwnnw a symud at sero net. Mae'r Bil yn sefydlu rheoli tir cynaliadwy fel y fframwaith, gan ddangos yr ymrwymiad hwn i gefnogi ffermwyr i ostwng eu hôl troed carbon a darparu ar gyfer natur gan, ar yr un pryd, barhau i gynhyrchu bwyd yn gynaliadwy drwy fusnesau amaeth cydnerth. Mae hefyd yn cydnabod y swyddogaeth allweddol sydd gan ffermwyr fel stiwardiaid ein hiaith, treftadaeth a'n diwylliant Cymreig.

Cyfeirir at y cysyniad o reoli tir cynaliadwy gan bedwar amcan a'r ddyletswydd rheoli tir cynaliadwy cysylltiedig. Mae'r amcanion a'r ddyletswydd yn deddfu ar gyfer polisi amaethyddol a wnaed yng Nghymru sy'n ymgorffori cyfraniad economaidd, amgylcheddol a chymdeithasol eang a sylweddol amaethyddiaeth yng Nghymru.

Mae cyflwyno rheoli tir cynaliadwy fel cyfres o amcanion yn gyson â'r dull gweithredu mewn agweddau eraill o ddeddfwriaeth Cymru, megis Deddf yr Amgylchedd (Cymru) 2016 a Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015, ac yn eu hategu. Mae'r amcanion rheoli tir cynaliadwy yn gwneud yn glir yr hyn rydym yn anelu at ei gyflawni, gan ddarparu'r llwyfan a'r polisi deddfwriaethol ar gyfer gweithredu'n barhaus yn unol â'r ddyletswydd Rheoli Tir yn Gynaliadwy sy'n cyfrannu orau at gyflawni'r cynhyrchiant hwn o fwyd a nwyddau eraill mewn modd cynaliadwy, wrth fynd i'r afael â'r argyfyngau hinsawdd a natur, cynnal a hyrwyddo'r Gymraeg, a gwarchod cefn gwlad Cymru a'n hadnoddau diwylliannol. Wrth wneud hynny, mae'r Bil yn cydnabod amcanion cyflenwol cefnogi ffermwyr wrth gynhyrchu bwyd yn gynaliadwy, cyfrannu at gymunedau gwledig ffyniannus a chadw ffermwyr ar y tir.

Hoffwn ddiolch i Gadeiryddion ac aelodau'r Pwyllgor Economi, Masnach a Materion Gwledig, gan gynnwys aelodau o'r Pwyllgor Newid Hinsawdd, yr Amgylchedd a Seilwaith a gymerodd ran hefyd yn y pwyllgor ETRA, y Pwyllgor Cyllid a'r Pwyllgor Deddfwriaeth, Cyfiawnder a'r Cyfansoddiad am graffu'n drylwyr ar y Bil hwn yn ystod Cyfnod 1. Rwy'n gwerthfawrogi'r gwaith a wnaed i gyflwyno eu hadroddiadau cynhwysfawr a defnyddiol o fewn amserlen dynn iawn. Mae hefyd yn bwysig fy mod yn diolch i'r holl ffermwyr, rhanddeiliaid a chymunedau sydd wedi cyfrannu, cefnogi a gweithio gyda ni i ddatblygu'r cynigion ar gyfer y ddeddfwriaeth hanfodol hon. Mae'r arbenigedd, yr her a'r persbectif cyfun wedi bod ac yn parhau i fod yn amhrisiadwy i ddatblygu'r Bil hwn a chynlluniau i'r dyfodol.

Amlygodd fy natganiad ysgrifenedig dyddiedig 3 Chwefror 2023 y trafodaethau cynhyrchiol a gynhaliwyd gyda Phlaid Cymru fel rhan o'r cytundeb cydweithio ar welliannau i'r Bil. Y bwriad yw cyflwyno'r gwelliannau hynny yng Nghyfnod 2, pe bai Aelodau'n cytuno ar egwyddorion cyffredinol y Bil heddiw. Dyma'r diwygiadau: cyflwyno testun ychwanegol mewn perthynas â'r amcan rheoli tir cynaliadwy cyntaf, adran 1 o'r Bil. At ddibenion yr amcan cyntaf, mae ffactorau sy'n berthnasol i weld a yw bwyd a nwyddau eraill yn cael eu cynhyrchu mewn modd cynaliadwy yn cynnwys, ymhlith pethau eraill, cydnerthedd busnesau amaethyddol o fewn y cymunedau y maent yn gweithredu ynddynt.

Mae tri diben ychwanegol i'r pŵer i ddarparu cymorth, adran 8 o'r Bil, hefyd wedi'u drafftio i'w mewnosod i is-adran (2). Mae'r rhain yn dilyn y diben cyntaf o annog cynhyrchu bwyd mewn modd amgylcheddol gynaliadwy. Y dibenion ychwanegol yw: (b) helpu cymunedau gwledig i ffynnu a chryfhau cysylltiadau rhwng busnesau amaethyddol a'u cymunedau; (c) gwella cydnerthedd busnesau amaethyddol; a (d) cynnal y Gymraeg a hybu a hwyluso ei defnydd. Mae'r gwelliannau yn cefnogi cydnerthedd busnes amaethyddol drwy alluogi sylfaen gynhyrchu a chadwyn gyflenwi effeithiol, effeithlon, proffidiol ac, felly, sylfaen cynhyrchu a chadwyn gyflenwi gynaliadwy. Mae hyn yn cysylltu'n uniongyrchol â'r ffermwr. Mae cefnogi ffermwyr gyda'u llesiant eu hunain, eu hymwneud â'u cymunedau, cynnal a hyrwyddo'r Gymraeg ac arallgyfeirio busnes i gyd yn agweddau allweddol ar gadw ffermwyr ar y tir.