Part of the debate – Senedd Cymru am 2:51 pm ar 28 Chwefror 2023.
Clywais lawer am y Ffindir ddoe, cyfeiriodd arweinydd Plaid Cymru at y Ffindir yn helaeth yn ei gyfraniad, ac wrth gwrs rydyn ni wedi ymddiddori yn y ffordd mae gwledydd eraill, gan gynnwys y Ffindir, wedi defnyddio arloesedd fel arf ar gyfer gwella cenedlaethol ac mewn amryw o feysydd polisi. Mae'r Ffindir a gwledydd eraill Sgandinafia wedi cael dylanwad amlwg ar y ffordd rydyn ni wedi datblygu polisi—nid yn unig y cyfnod sylfaen, ond llawer o rai eraill hefyd—a'r ffordd yr ydyn ni'n ceisio defnyddio ein hasedau naturiol ar gyfer dyfodol y wlad hefyd.
Rwy'n credu bod hynny'n rhan o'r pwyntiau roeddech chi'n eu gwneud am arloesi gwyrdd. Os ydych chi'n meddwl am y pedair cenhadaeth, yr hinsawdd, natur a'r economi, mae gorgyffwrdd amlwg iawn yn y maes hwn, ac mae'n un o'r meysydd y gwnaethom ni dreulio llawer o amser yn siarad amdanyn nhw yn y Siambr hon, nid yn unig am y materion sydd heb eu datrys ynghylch porthladdoedd rhydd, ond am yr hyn yr ydym ni'n credu y gallwn ni ei wneud. Gyda'r prosiectau cynhyrchu ynni mawr ym maes gwynt arnofiol ar y môr, bydd mwy o arloesi i ddod, ac mewn gwirionedd rydyn ni wedi gweld, yn etholaeth y Dirprwy Lywydd ei hun, rhywfaint o'r arloesi hwnnw mewn amrywiaeth o dechnoleg tyrbinau ac mewn gwahanol rannau o Gymru, ac fe allai rhywfaint o hwnnw ddod yn ôl i'r pwynt am gynhyrchu cymunedol hefyd, achos mae rhywbeth i ni ddysgu am ble rydyn ni wedi bod yn llwyddiannus a ble nad ydyn ni wedi bod mor llwyddiannus ag yr ydyn ni eisiau bod, ac mae hefyd yn rhywbeth lle rwy'n credu bod mwy o le i fwy o gydweithrediadau. Mae llawer o'r cynhyrchu cymunedol a fu'n llwyddiannus mewn gwirionedd wedi bod yn ddatblygiadau cydweithredol, wedi'u cefnogi gan bleidlais hefyd, ac mae gennym gymuned gydweithredol fywiog iawn yng Nghymru. Fe fyddech chi'n disgwyl i mi ddweud hynny fel aelod Llafur a Chyd-weithredol, ond mae llawer o'r arloesi hwnnw'n digwydd. Dylai'r ffordd rydyn ni'n bwriadu agor i fyny, fel y nodais yn fy natganiad, y gallu i gael gafael ar rywfaint o'r cyllid craff hwnnw, olygu bod mwy o gyfle i'r sefydliadau hynny, nid llai, yn y ffordd y gallan nhw gael gafael ar wariant ar arloesedd yn y dyfodol, ac mae amrywiaeth o wasanaethau ar gael iddyn nhw: Cwmpas Cymru, yn amlwg iawn, ond hefyd Busnes Cymru.
Mae hyn i gyd yn cynnwys eich pwynt am y pontio teg. Byddwn ni'n siarad mwy amdano yn y datganiad nesaf hefyd. Nid gadael pobl ar ôl yw'r pontio yr ydym ni eisiau ei wneud, ond sut rydyn ni'n gweld arloesedd yn gwella bywydau pobl—pobl p'un a ydyn nhw'n byw mewn cymunedau a'r gwasanaethau y gallan nhw eu derbyn, neu yn wir pobl ym myd gwaith a thu hwnt. Rwyf eisiau rhoi'r sicrwydd i chi fod y pontio teg yn rhywbeth sy'n nodwedd reolaidd ym meddyliau Gweinidogion am y dewisiadau rydyn ni'n eu gwneud ac am y ffaith bod llawer mwy o darfu i ddod yn y dyfodol. Gall hwnnw fod yn gyfle yn ogystal ag yn risg gwirioneddol i'r bobl rydyn ni'n eu cynrychioli.
Ar eich pwynt am arloesi COVID-19, fe wnaeth atal ystod o feysydd ac arloesedd a oedd wedi cychwyn, gwaith a oedd yn digwydd—torrwyd ar draws llawer o hynny. Ond rwy'n credu bod pwynt pwysig i'w wneud yma, y bu'n rhaid i ni mewn gwirionedd, oherwydd COVID-19, arloesi mewn ystod gyfan o feysydd, ac fe wnaethon ni. Mae'r ffordd y bu modd i wasanaeth ambiwlans Cymru, er enghraifft, allu meddwl eto am sut y gallen nhw ail-baratoi cerbydau i allu mynd allan. Bu'n rhaid i hynny ddigwydd ac, oherwydd yr arloesedd gorfodol, mae gennym ni erbyn hyn system well ar waith nawr, ac, mewn ystod o feysydd eraill, mae'r arloesedd a orfodwyd wedi arwain pobl i wneud dewisiadau gwahanol mewn gwirionedd. Weithiau mae'n ymwneud â chynhyrchion. Weithiau mae'n ymwneud â gwasanaethau. Weithiau, y ffordd y mae pobl yn gweithio ydyw. Os edrychwch chi ar yr arloesi sydd wedi digwydd dim ond o ran y ffordd rydyn ni'n gweithio ar sail hybrid, nid yn unig yn y lle hwn, ond mae'n gyffredin ym myd gwaith, lle mae'n bosib gwneud hynny, dair blynedd yn ôl fydden ni ddim wedi meddwl mai dyna'r ffordd y byddai pobl yn disgwyl gweithio, er enghraifft, mewn amgylchedd swyddfa, erbyn heddiw. Felly, mae llawer mwy o arloesi sydd i ddod. Nid yw'n ymwneud dim ond, os mynnwch chi, â'r bobl-mewn-cotiau-gwyn ym maes arloesi. Mae llawer o'r arloesi sy'n gwella ein bywydau yn dod o'r adegau pan fyddwn ni'n ailfeddwl ein hymagwedd tuag at y byd a'r ffordd rydyn ni'n gweithio hefyd, ac yna'i gymhwyso'n gyson. A dyna un o'r pethau rydyn ni'n siarad â'n rhanddeiliaid amdano, oherwydd weithiau mae'n ymwneud â'r pethau newydd a'r pethau anodd, y rhan flaengar ohono. Ar adegau eraill, mae'n ymwneud â sut rydyn ni'n trosi'r hyn rydyn ni'n ei wybod sy'n gweithio'n llawer mwy cyson ac effeithiol. Felly, mae gennym her darganfod a chyfle newydd. Yna, mae gennym hefyd her gweithredu a chymhwyso, sy'n gymaint o broblem yn y sector preifat ag y mae mewn gwasanaethau cyhoeddus. Ond, gallaf ddweud yn onest bod rhanddeiliaid yn gadarnhaol iawn ynglŷn â ble yr ydym wedi cyrraedd nawr, ac, yn y cyfnod nesaf, rwy'n edrych ymlaen at sicrhau eu bod yn parhau i'n cefnogi.