Part of the debate – Senedd Cymru am 3:01 pm ar 28 Chwefror 2023.
Fyddwn i ddim yn dweud y bydd yn tanseilio hyder yn y sector yn angheuol. Dydw i ddim yn meddwl y bydd yn lladd popeth sy'n bodoli, ond bydd yn achosi difrod go iawn—difrod y mae modd ei osgoi hefyd. Ond y broblem yw bod dewisiadau sydd wedi'u gwneud ar lefel y DU yn tynnu'r arian yna allan o'r sector, a chynllun bwriadol y gronfa ffyniant gyffredin yn benodol oedd eithrio addysg uwch o hynny. A phe byddem ni'n cael y ddadl hon yn Lloegr, byddai ganddyn nhw yr union yr un cwynion am sut maen nhw wedi cael eu gadael allan ohoni, ac mae'n broblem wirioneddol; mae'n broblem go iawn a diymdroi, a dydych chi ddim fel arfer yn clywed is-gangellorion addysg uwch yn sôn am y ffaith bod cannoedd o swyddi sy'n talu'n dda yr ydym eisiau mwy ohonyn nhw, nid llai, yng Nghymru ac ym mhob rhanbarth o'r DU, yn mynd oherwydd y dewis cyllido hwnnw.
Nawr, mae Llywodraeth y DU yn ymwybodol o hynny, ac yn y sgyrsiau yr wyf i wedi'u cael yn uniongyrchol gyda George Freeman, y Gweinidog gwyddoniaeth yn Llywodraeth y DU, maen nhw'n ymwybodol bod yna broblem, a'r her yw nad yw gwahanol rannau o Lywodraeth y DU yn gysylltiedig â'i gilydd yn y dewisiadau y maen nhw i gyd yn eu gwneud. Rwy'n credu y bydd hi'n rhy hwyr i rai o'r bobl hynny, mae gen i ofn, ac, hyd yn oed gyda'r holl ffyrdd yr ydyn ni wedi ceisio gweithio ochr yn ochr â phobl, y realiti yw bod ein cyllidebau dim ond yn ymestyn hyn a hyn ac ni allwn lenwi'r holl ddifrod sydd wedi'i wneud. Dyna pam yr ydyn ni'n chwilio am berthynas sefydlog gyda Llywodraeth y DU, ac un pan geir gonestrwydd ynghylch sut y bydd arian yn cael ei wario, ac i symud i ffwrdd o rai o'r prosesau cystadleuol niweidiol a cibddall a dim ond ychydig o onestrwydd ynglŷn â chadw eu haddewidion ynghylch yr arian. Byddwn ni'n glir ynghylch sut yr ydym yn defnyddio'r arian sydd gennym ni; byddwn yn gweithio gyda sector y brifysgol ar sut rydym yn defnyddio'r arian hwnnw ar y cenadaethau a sut yr ydym yn mynd i symud i edrych ymlaen, a sut mae hynny'n cael effaith bontio go iawn i gymunedau Cymru nawr ac yn y dyfodol. Mae yna gyfleoedd o hyd, ond gallem ni wneud cymaint mwy pe na baem ni'n dechrau o sefyllfa lle mae difrod wedi'i wneud gyda rhagwelediad a gwybodaeth am yr hyn a oedd i ddod.