Part of the debate – Senedd Cymru am 6:00 pm ar 8 Mawrth 2023.
Mae gan y Llywodraeth rôl i annog gosod pwyntiau gwefru. Nid yw'n gyd-ddigwyddiad, Jenny, fod 39 pwynt gwefru i bob 100,000 o'r boblogaeth yng Nghymru. Yn Lloegr, mae'n 52. Mae gwahaniaeth amlwg ar hyd ein ffin yma yng Nghymru hefyd, a hynny oherwydd natur ragweithiol Llywodraeth y DU nad ydym yn ei gweld yma yng Nghymru. Ac os yw'n ymwneud ag arbed arian, mae'n rhyfedd fod rhewi adeiladu ffyrdd yn yr adolygiad hwn wedi dechrau cyn i unrhyw bwysau chwyddiant ddod i'r amlwg. Os mai mantoli'r llyfrau yw'r nod, mae'n syfrdanol fod Llywodraeth Cymru wedi gwario £180 miliwn ar brosiectau adeiladu ffyrdd na chawsant eu dechrau, ffyrdd i unman yn llythrennol, y gellir ei ddiystyru mor hawdd. Os yw hi mor anodd dod o hyd i arian, un arbediad da fyddai'r £30 miliwn y mae Llywodraeth Cymru yn bwriadu ei wario ar derfyn cyflymder o 20 mya. Mae 10 mlynedd wedi mynd heibio ers Deddf Teithio Llesol (Cymru), Lywydd, ond mae'n edrych yn debyg ein bod wedi mynd wysg ein cefnau: llai o deithiau bws, o leiaf 30 y cant o'r boblogaeth ym mhob un o ranbarthau Cymru mewn tlodi trafnidiaeth, a chynlluniau peilot trafnidiaeth gynaliadwy, gan gynnwys e-feiciau ac e-feiciau cargo, nad ydynt yn dangos unrhyw gynnydd, a'r cyfan oherwydd diffyg buddsoddiad a pholisi sy'n newid yn barhaus. Fodd bynnag, mae'r panel a'r Dirprwy Weinidog yn dibynnu'n llwyr ar deithio llesol a system drafnidiaeth gyhoeddus sydd angen eu diwygio'n enbyd.
Mae cymudwyr a busnesau Cymru'n cael eu gwthio'n barhaus tuag at yrru fel ffurf ddibynadwy ar drafnidiaeth oherwydd bod system trafnidiaeth gyhoeddus Cymru'n methu cyflawni. Fodd bynnag, yn hytrach na chael system drafnidiaeth gyhoeddus gynaliadwy sy'n cael defnydd da cyn gwahardd prosiectau adeiladu ffyrdd, bellach cawn ein gadael yn y sefyllfa hurt hon lle bydd defnyddwyr ffyrdd yn achosi mwy o allyriadau oherwydd terfyn cyflymder o 20 mya, lle byddant yn talu mwy fyth os caiff rhwydwaith codi tâl ar ddefnyddwyr ffyrdd ei gyflwyno yng Nghymru—syniad y nododd y Dirprwy Weinidog fod ganddo ddiddordeb ynddo—ac ni fydd yn gallu gwneud defnydd effeithlon o'r ceir trydan y gofynnir iddynt newid iddynt erbyn 2030 oherwydd prinder pwyntiau gwefru. [Torri ar draws.] Rwyf wedi derbyn digon o ymyriadau.
Mae'n eithaf eironig fod y gyllideb derfynol wedi'i phasio ddoe, gan ei bod yn dangos toriadau sylweddol i drafnidiaeth, hyd yn oed mewn meysydd lle mae'r Dirprwy Weinidog eisiau canolbwyntio arnynt. Nid yn unig y bu gostyngiad o 17 y cant mewn cyllid cyfalaf ar gyfer teithio cynaliadwy o'i gymharu â'r gyllideb ddangosol, gwelwyd toriad o £10 miliwn i deithio llesol a thoriad o £22 miliwn i gymorth ar gyfer bysiau. Ni all honno fod yn sefyllfa y gellir goddef iddi barhau ochr yn ochr â thoriad i brosiectau ffyrdd.
Felly, mae byrdwn y cynnig yn syml, Lywydd: mae'r adolygiad ffyrdd wedi methu darparu'r seilwaith trafnidiaeth sydd ei angen ar Gymru. Yn hytrach, rhaid i Lywodraeth Cymru sicrhau bod y rhwydwaith trafnidiaeth yng Nghymru yn gallu darparu ar gyfer y galw. Drwy fethu gwneud hynny, efallai y dylai geiriau enwog y Dirprwy Weinidog, 'Nid ydym yn gwybod yn iawn beth rydym yn ei wneud ar economi Cymru' gael eu diweddaru nawr i, 'Nid ydym yn gwybod beth rydym yn ei wneud ar system drafnidiaeth Cymru ychwaith.' Oherwydd oni bai ei fod yn dod o hyd i ateb, nid am y ffyrdd y bydd rhaid iddo boeni, ond yn hytrach, am yr aelodau anhapus ar feinciau cefn Llafur yn dweud wrtho am ei hel hi oddi yma.