Dwi wedi bod yn glir bod rhaid i ni newid y ffordd rŷm ni'n darparu gofal iechyd i fenywod a merched yng Nghymru. Mae angen gwneud hynny fel eu bod nhw'n gallu cael y gofal yn brydlon, fel bod yr NHS yn ymateb i'w dewisiadau a'u anghenion nhw, ac fel bod gwaith ymchwil a datblygu yn adlewyrchu profiad byw menywod a merched. A dyna pam ein bod ni yma yng Nghymru wedi ymrwymo i ddod â’r holl faterion pwysig yma at ei gilydd mewn cynllun iechyd menywod sy’n cael ei ddatblygu a’i berchnogi gan ein NHS yma yng Nghymru. Rŷn ni eisoes wedi cymryd camau pwysig tuag at greu’r cynllun.

Ym mis Gorffennaf, gwnes i gyhoeddi’r datganiad ansawdd iechyd menywod a merched. Mae hwn yn nodi beth mae disgwyl i’r NHS ei wneud i sicrhau gwasanaethau iechyd o ansawdd da i gefnogi menywod a merched drwy gydol eu bywydau. Mae disgwyliad clir yn cael ei roi ar fyrddau iechyd i sicrhau lefelau priodol o ofal, triniaeth a chefnogaeth i fenywod sy’n profi endometriosis i gael gofal mor agos â phosibl at gartref, heb amser aros sylweddol.

Yna, ym mis Rhagfyr, gwnaeth cydweithrediad y gwasanaeth iechyd gyhoeddi adroddiad ar ganfod sylfeini cynllun iechyd menywod. Mae hwn yn adrodd o safbwynt mwy na 3,800 o fenywod a merched o bob cwr o Gymru, ac yn tynnu sylw at yr hyn sy’n cael ei wneud i weld y bylchau yn y ddarpariaeth ar hyn o bryd. Mae’r ddogfen yn nodi cyfleoedd i wella gofal iechyd menywod, gan gynnwys mynediad at gymorth a thriniaeth endometriosis. Bydd y gwelliannau hyn yn cael eu rhoi ar waith trwy gynllun iechyd menywod 10 mlynedd NHS Cymru. Mae cyhoeddi cam cyntaf y cynllun iechyd menywod yn nodi dechrau sgwrs a chytundeb gyda menywod dros y 10 mlynedd nesaf, gan ddefnyddio dull cydgynhyrchu sydd wedi’i nodi yn ‘Cymru Iachach’. Mae’n dangos ymrwymiad clir y dylai’r cynllun iechyd menywod gael ei gyrru gan leisiau menywod a merched Cymru.

Bydd y cynllun yn ceisio mynd i’r afael ag unrhyw annhegwch neu rwystrau yn y ddarpariaeth ar hyn o bryd, gan ddefnyddio dull cwrs bywyd i wneud yn siwr bod gwasanaethau iechyd o ansawdd da ar gael i fenywod trwy gydol eu bywydau. Gan ddilyn y fframwaith clinigol cenedlaethol, mae’r rhwydwaith iechyd menywod yn cael ei greu eleni, a bydd yn helpu creu ffordd mwy strategol a systematig o gydlynu, cyflenwi a sicrhau darpariaeth iechyd menywod ar draws Cymru. I helpu mynd i’r afael â’r diffyg ymchwil a data am gyflyrau iechyd menywod, mae fy swyddogion yn gweithio i sefydlu cronfa ymchwil iechyd menywod.

Cyflwr meddygol yw endometriosis yn ei hanfod, ond mae ganddo oblygiadau eang. Mae angen dull wedi’i fodelu yn gymdeithasol i sicrhau bod menywod yn cael eu cefnogi drwy gydol y broses o gael diagnosis a rheoli’r cyflwr. Mae angen i’r NHS fabwysiadau’r dull yma fel cyflogwyr i wneud yn siwr eu bod yn gwasanaethu eu gweithlu eu hunain yn y ffordd orau, ac yn hybu lles a chynhyrchiad. Dyna’n union beth rŷn ni’n gwneud yn Llywodraeth Cymru. Mae Jack Sargeant wedi dweud bod angen i ni ddangos y ffordd yna—dyna yn union beth rŷn ni’n ei wneud. Dwi’n falch o gadarnhau bod Llywodraeth Cymru wedi cymryd y camau cyntaf pwysig ar y daith yma yn barod trwy lofnodi addunedau menopos ac endometriosis y gweithlu, a phenodi pencampwyr. Mae hyn yn golygu bod y sefydliad yn ymrwymo i ddatblygu amgylchedd gwaith a diwylliant sy’n helpu menywod i gyrraedd eu potensial llawn. Dwi’n ffyddiog ein bod ni ar y llwybr cywir i daclo’r diffyg cydraddoldeb sy’n effeithio menywod mewn gofal iechyd, ond mae’n bwysig cydnabod maint y newidiadau sydd eu hangen, ac na fyddan nhw’n digwydd dros nos.

Rŷn ni’n gweithio mewn partneriaeth gyda sefydliadau partner a grwpiau cynrychioli, ac yn bwysicaf oll, menywod a merched Cymru i sicrhau bod yr NHS yn ymateb go iawn i’w hanghenion. Yn ystod Mis Gweithredu Endometriosis, yn ogystal â’r misoedd i ddod, ein ffocws yw creu newid sylfaenol yn y ffordd mae’r gwasanaeth iechyd yn delio gydag endometriosis ac iechyd menywod, a sicrhau newid parhaol i fenywod yma yng Nghymru.