Part of the debate – Senedd Cymru am 5:35 pm ar 15 Mehefin 2016.
A gaf fi ddweud ar y cychwyn fy mod yn sicr yn cefnogi byrdwn y cynnig hwn a hefyd yn gresynu nad yw Bil drafft Cymru yn darparu ar gyfer datganoli plismona a chyfiawnder? Arweiniodd toriadau Llywodraeth Dorïaidd y DU i gyllid plismona yn Lloegr at ostyngiadau sylweddol yn niferoedd Swyddogion Cymorth Cymunedol yr Heddlu yno. Felly, dylem longyfarch Llywodraeth Lafur ddiwethaf Cymru ar gytuno i ariannu’r cynllun i gyflogi Swyddogion Cymorth Cymunedol yr Heddlu ychwanegol yma, er gwaethaf y toriadau a orfodir ar awdurdodau heddlu Cymru gan y Swyddfa Gartref. Hefyd, dioddefasom yn sgil camau trychinebus San Steffan i breifateiddio’r gwasanaethau prawf, rhywbeth na fyddai wedi digwydd yma pe bai cyfrifoldeb dros y gwasanaeth prawf wedi cael ei ddatganoli i Gymru. Fodd bynnag, rwy’n gobeithio, Lywydd, y maddeuwch i mi am symud at un neu ddau o feysydd eraill y Bil yr hoffwn eu trafod, er mwyn cychwyn y drafodaeth ar un neu ddau o bethau eraill efallai ar gyfer dadl bellach.
Y cyntaf yw pleidleisiau i rai 16 i 17 oed, gan fy mod wedi cwrdd â nifer o bobl ifanc yn fy etholaeth, a gwnaeth eu lefel o ymwneud a diddordeb yn y broses wleidyddol a gwaith y Cynulliad Cenedlaethol argraff arnaf. Ac rwy’n meddwl ei bod yn hanfodol ein bod ni yma yn y Cynulliad nid yn unig yn canmol y lefel honno o ymwneud, ond hefyd yn adeiladu arni a sicrhau ei bod yn cael ei meithrin a’i chynnal. Yn y Bil Cymru drafft, mae cyfle i godi’r raddfa hon o ymwneud i uchelfannau newydd, gan fod y Bil yn rhoi potensial i ymestyn hawliau pleidleisio yn etholiadau Cymru i rai 16 a 17 oed. Mae rhai yn dadlau nad oes gan rai 16 a 17 oed brofiad bywyd i allu ysgwyddo’r cyfrifoldeb o bleidleisio. Rwy’n ofni nad wyf yn cytuno â hynny. Er enghraifft, yn ystod yr ymgyrch gyfredol ar gyfer refferendwm yr UE, rwyf wedi bod yn dyst i bobl ifanc yn dod at ei gilydd i drafod y materion. Mae eu trafodaethau wedi bod yn adeiladol ac wedi canolbwyntio ar obeithion a dyheadau ar gyfer ymwneud y DU ag Ewrop yn y dyfodol, yn hytrach na chodi bwganod a lledaenu camwybodaeth ar faterion fel mewnfudo. Byddai’n fantais enfawr i Gymru pe baem yn gallu buddsoddi’r raddfa honno o ymddiriedaeth yn ein pobl ifanc i’w galluogi i gymryd rhan lawn yn ein prosesau democrataidd gwleidyddol drwy ymestyn yr hawl i bleidleisio iddynt.
Fel y gwyddom, mae yna hefyd feysydd eraill yn y Bil sy’n galw am eglurhad wrth i ni symud ymlaen. Yn dilyn yr etholiad cyffredinol y llynedd, bydd fy nghyd-Aelodau’n gwybod bod y Llywodraeth Dorïaidd yn San Steffan wedi lansio ymosodiad arall ar bobl sy’n gweithio drwy gyhoeddi’r Bil Undebau Llafur—ymosodiad sinigaidd a dialgar ar undebau llafur a oedd yn mynd ati’n arbennig i dargedu undebau fel fy un i, sef Unsain, sy’n trefnu ac yn cynrychioli gweithwyr yn y gwasanaethau cyhoeddus. Felly, rwyf am ddiolch i Lywodraeth flaenorol Cymru ac yn arbennig y Gweinidog gwasanaethau cyhoeddus blaenorol am y safiad cadarn a ddangoswyd nid yn unig wrth ymgyrchu yn erbyn y Bil hwnnw, ond hefyd o ran ei gwneud yn glir y byddai’r rhannau o Fil Cymru sy’n ymwneud â’r Bil Undebau Llafur mewn perthynas â gwasanaethau cyhoeddus yn cael eu gwrthwynebu yma yng Nghymru.
Ar ôl ennill yr anghydfod gyda Llywodraeth y DU ynghylch diddymu’r Bwrdd Cyflogau Amaethyddol, rwy’n hyderus y bydd y Cynulliad presennol yn arddel safbwynt yr un mor gadarn pan fydd yn ystyried ei safiad ar y rhannau o’r Bil Undebau Llafur mewn perthynas â gwasanaethau cyhoeddus yng Nghymru sy’n dal yno, er gwaethaf y camu’n ôl a welwyd gan y Llywodraeth Dorïaidd ar nifer o’i chynigion cychwynnol. Mae gennym sail gref dros barhau’n hyderus ynglŷn â’n safbwynt cyfreithiol yn y maes hwn, ac rwy’n gobeithio, felly, y bydd Bil Cymru yn y pen draw yn cau’r drws ar y mater hwn ac yn cadarnhau ei bod yn amlwg nad yw materion cyflogaeth sy’n ymwneud â gwasanaethau cyhoeddus yng Nghymru yn faterion i’w cadw’n ôl a’u bod dan reolaeth lwyr Llywodraeth Cymru ddatganoledig.