12. 11. Dadl: Ailenwi Cynulliad Cenedlaethol Cymru

Part of the debate – Senedd Cymru am 6:25 pm ar 5 Gorffennaf 2016.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Carwyn Jones Carwyn Jones Labour 6:25, 5 Gorffennaf 2016

(Cyfieithwyd)

Ychydig iawn, yn y bôn, yr oeddwn i'n mynd i'w ddweud, ond ar ôl hynna, rwyf yn teimlo y dylwn ymateb. O ran y mater amseru, rwyf wedi treulio, erbyn hyn, 17 mlynedd yn y lle hwn ac mae pobl bob amser yn dweud nad yw hi byth yr adeg iawn ar gyfer rhywbeth. Y gwir amdani yw bod Llywodraeth Cynulliad Cymru wedi ei sefydlu fel enw a chysyniad cyn iddo fodoli yn y gyfraith. Pan wahanwyd y ddeddfwrfa a'r Weithrediaeth yn ffurfiol, roedd yn bodoli felly. Mae'r enw 'Llywodraeth Cymru' bellach yn cael ei ddefnyddio yn helaeth, ond eto, nid yw'n bodoli mewn gwirionedd yn y gyfraith, 'Llywodraeth Cynulliad Cymru' ydyw o hyd, ond gwnaethom hepgor yr enw 'Cynulliad' ar ôl 2011, ac mae pobl wedi derbyn hynny fel yr arfer.

Rwy'n agored i'r hyn y dylai'r sefydliad alw ei hun. I mi, nid yw 'Cynulliad Cenedlaethol' wir wedi gweithio erioed; nid yw pobl yn ei ddeall yn yr hyn y gallaf ei ddisgrifio fel byd y gyfraith gyffredin. Ydy, mae'n cael ei ddefnyddio mewn gwledydd eraill; yn Ffrainc, yr 'Assemblée Nationale' ydyw, rwyf yn gwybod hynny. Ond i ni, rwy'n credu ei bod yn bwysig bod gennym sefydliad y mae pobl yn ei ddeall. Mae pobl yn deall beth yw ‘Parliament’; nid wyf yn dweud y dylai hynny fod yr unig ddewis ar y bwrdd, ond maent yn deall beth y mae'n ei olygu.

Gwrandewais yn ofalus ar yr hyn a ddywedodd Gareth Bennett; gallaf ei sicrhau fy mod i'n byw mewn stryd ym Mhen-y-bont ar Ogwr, mae fy mhlant yn mynd i ysgol leol ac rwyf yn siopa'n lleol—nid wyf yn byw mewn swigen. Rwy'n treulio fy amser mewn tref lle y cefais fy magu, gyda phobl y tyfais i fyny â nhw, ac, yn sicr, rwyf yn treulio fy amser yn y gymuned leol. Rwyf yn gwrthwynebu'r awgrym bod Cymry sy'n byw yng Nghaerdydd yn drefedigaeth—trefedigaeth. Pe byddai rhywun yn sefyll ar ei draed yn y Siambr hon a disgrifio pobl yng Ngheredigion neu yng Ngwynedd, sydd yn siaradwyr Saesneg, fel 'trefedigaeth', byddai'r lle yma'n ferw a gofynnaf iddo fyfyrio ar y ffaith honno. Mae'n gwneud iddi swnio fel pe nad oes lle yn ein prifddinas i bobl yng Nghymru sy'n siarad iaith benodol, ac mae hynny'n sylw cwbl anghywir ac yn rhywbeth y mae angen iddo fyfyrio arno. Nid wyf yn siŵr ei fod yn ei olygu yn y ffordd honno, ond bydd yn sarhaus iawn i nifer o bobl. Nid dim ond ef sydd â'r hawl i fyw yn ein prifddinas; mae gan holl bobl Cymru a phobl o bob cwr o'r byd yr hawl i ddod yma, i gael eu croesawu yma ac i gyfrannu at ein heconomi.

Mae hefyd yn gwneud y pwynt nad yw pwerau trethu yn cael eu datganoli; maent wedi eu datganoli. Mae ardrethi busnes wedi eu datganoli; trethi ydyn nhw. Mae treth gwarediadau tirlenwi a threth trafodiad tir ar y gweill ac ar eu hynt trwy'r Cynulliad; maent eisoes wedi eu datganoli. Ni fu erioed awgrym y byddai refferendwm cyn iddyn nhw gael eu datganoli. Felly, mae datganoli pwerau amrywio treth incwm rhannol yn ddatblygiad naturiol yn y modd hwnnw.

Mae'n gwneud y pwynt eto am amseru. I mi, rwy'n credu ei bod yn bwysig bod pobl yn dod i arfer ag enw newydd, os mai dyna'r casgliad y bydd y Cynulliad yn dod iddo, ymhell cyn yr etholiad nesaf, fel bod pobl yn gwybod enw'r sefydliad y maen nhw mewn gwirionedd yn pleidleisio Aelodau i mewn iddo. Felly, ar wahân i'r nodyn hwnnw o anghytgord a glywsom gan y siaradwr diwethaf, nid wyf yn credu bod unrhyw un arall yn y Siambr wedi dadlau yn erbyn y cynnig hwn, ond, wrth gwrs, bydd dadl lawnach ynghylch yr hyn y dylai'r enw fod mewn gwirionedd yn ystod y misoedd i ddod.