Nid oes amheuaeth nad yw’r BBC yn destun parch mawr ymhlith y cyhoedd yng Nghymru. Yn ei adolygiad blynyddol olaf o allbwn BBC Cymru, dywedodd Cyngor Cynulleidfa Cymru fod tri o bob pump o bobl, sef 62 y cant, yng Nghymru, yn teimlo bod ffi’r drwydded deledu yn cynnig gwerth am arian, a byddai mwy na phedwar o bob pump o bobl yng Nghymru yn gweld eisiau’r BBC pe na bai yno.

Mae hynny’n 83 y cant. Felly, heddiw rwy’n codi i siarad yn y ddadl hon, fel y gwnaeth fy nghyd-Aelodau, o awydd a rennir i weld y BBC yn cyflawni ei botensial llawn yng Nghymru ddatganoledig, ôl-ddiwydiannol yr unfed ganrif ar hugain.

Heddiw, os ydych yn sefyll ar falconi Aelodau’r Cynulliad, fel y gwneuthum yn gynharach, bydd eich llygaid yn nodi ehangder stiwdios gwych BBC Cymru ym Mhorth Teigr. Mae’n ffatri creu breuddwydion Gymreig go iawn sy’n gartref i raglenni teledu hynod o boblogaidd ‘Casualty’, ‘Doctor Who’ a ‘Pobol y Cwm’, rhaglenni sy’n eiconig ac yn cael eu darlledu ar draws y DU, a’r byd yn wir.

Yng nghanol Caerdydd, yng nghysgod gorsaf Caerdydd Canolog a Stadiwm Principality, mae pencadlys newydd BBC Cymru yn araf godi. Mae’r rhain yn asedau gwirioneddol wych yr ydym ni yng Nghymru a’r BBC yn haeddiannol falch ohonynt. Ond ni allwn adael i hynny ein dallu at y diffygion amlwg sy’n peri gofid ac sy’n drawiadol ac yn amlwg, fel y disgrifiwyd.

Wrth i’r setliad datganoli yng Nghymru aeddfedu a datblygu gyda Bil Cymru—y cam diweddaraf yn y daith hir honno—gwelwn yma yn y sefydliad hwn effeithiau toriadau’r DU i gyllid y BBC yng Nghymru. Rhaid ffilmio cyflwyniad y rhaglen ‘am.pm’ er enghraifft, sy’n cynnwys trafodion yma yn y Siambr hon, yn stiwdios Llandaf, lle roeddent ar un adeg yn ffilmio ar bedwerydd llawr Tŷ Hywel. I mi, dyma dystiolaeth symbolaidd, er bod Aelodau’r Cynulliad wedi galw ar y BBC i gynrychioli Cymru’n well, fod ystyriaethau ariannol wedi arwain at grebachu mewn gwirionedd.

Ar un adeg roeddwn yn aelod o Gyngor Darlledu Prydeinig Cymru, felly gallaf ddweud yn ddiedifar fod y BBC yn fy ngwaed innau hefyd. Mae BBC Cymru gyda digon o adnoddau ac wedi’i gyfarparu’n dda yn allweddol ac yn hanfodol ar gyfer ein cenedl yn y blynyddoedd i ddod. Byddaf yn un o’i gefnogwyr mwyaf hefyd, ond yn yr un modd, nid yw hynny’n golygu y byddaf yn ofni bod yn ffrind beirniadol.

Yn ei rhagair i’r adroddiad dywedodd Elan Closs Stephens, ymddiriedolwr cenedlaethol y BBC ar gyfer Cymru a chadeirydd Cyngor Cynulleidfa Cymru, fod y neges gan gynulleidfaoedd Cymru yn glir iawn o ran eu bod am i’r BBC wneud mwy i adlewyrchu’r Gymru fodern a bywydau ei phobl. Dywedodd:

‘Wrth i ni gyrraedd diwedd Siarter bresennol y BBC, ac edrych ymlaen at y BBC dros y ddegawd nesaf, mae hon yn her y mae’n rhaid i’r BBC fynd i’r afael â hi.’

Dywedodd yr adroddiad hefyd fod—ac ailadroddaf ymadrodd y mae fy nghyd-Aelod Lee Waters eisoes wedi ei ddefnyddio—

‘Prinder portread o Gymru yng nghynnyrch teledu a Radio rhwydwaith’.

Soniaf hefyd am ffrind arbennig i mi, Max Boyce, un o bobl ddoniau creadigol mwyaf ein gwlad, ac roedd yn dda gweld mai ‘Max’s World Cup Warm-Up’, yng nghwmni’r diddanwr Cymreig ei hun, oedd y gyfres deledu Saesneg fwyaf poblogaidd ar BBC Cymru, gan ddenu 322,000 o wylwyr. Ond profiad cyntaf Max Boyce o enwogrwydd oedd ar ‘Opportunity Knocks’ y BBC yn y 1970au cynnar. Bedwar deg pump o flynyddoedd yn ddiweddarach, pa gyfleoedd sy’n curo ar y drws i’n dynion a’n menywod yng Nghymru? Pa lwyfan y mae’r BBC yn ei gynnig iddynt hwy i ddarlunio’r Gymru gyfoes fodern?

Un o fy hoff ganeuon eiconig gan Max Boyce yw’r un â’r teitl ‘Rhondda Grey’ ac rwy’n siŵr y bydd llawer yn gwybod ei bod yn sôn am orffennol diwydiannol; cartref yn y cwm llwyd a arferai fod yn gymuned lofaol; bachgen a ddaeth adref i chwarae gyda phaent a phensiliau lliw a’i waith cartref ar gyfer y diwrnod, ‘We’ve got to paint the valley, mam, for Mrs Davies Art. What colour is the valley, mam, and will you help me start?’ Felly, heddiw, nid yw Cymru’n cael ei phortreadu’n ddigonol. Pa gynfas y mae’r BBC yn ei roi i’n holl gymunedau ar gyfer paentio lliw datganoli ôl-ddiwydiannol modern yng Nghymru?

Roedd fy rhagflaenydd a fy nghyfaill, Gwyn Price, y cyn-Aelod Cynulliad dros Islwyn, yn falch o wasanaethu ar y Pwyllgor Cymunedau, Cydraddoldeb a Llywodraeth Leol, ac rwyf wrth fy modd fy mod bellach ar y pwyllgor hwnnw hefyd. Bydd ein Cadeirydd, John Griffiths yn falch o wybod fy mod i hefyd wedi bod yn gwneud gwaith darllen. Mae ymchwiliad y pwyllgor i’r adolygiad o siarter y BBC yn waith darllen angenrheidiol a chwblhaodd ei waith ym mis Mawrth eleni a gwneud cyfres o argymhellion y cyfeiriwyd atynt eisoes, felly cyfeiriaf yn uniongyrchol at argymhelliad 6, lle roedd y pwyllgor yn cefnogi’r alwad gyson gan Carwyn Jones, Prif Weinidog Cymru, fod yn rhaid i’r BBC fynd i’r afael â bwlch cyllid yng Nghymru. Dywedodd:

‘Rydym yn cefnogi galwad Llywodraeth Cymru y dylai’r BBC fuddsoddi £30 miliwn yn ychwanegol yn y gwasanaethau y mae’n eu darparu ar gyfer Cymru. Rydym yn credu bod y buddsoddiad hwn yn hanfodol er mwyn sicrhau bod cynnwys o safon i Gymru yn dal i gael ei wneud’.

Dywedodd hefyd yn ei lythyr at gyfarwyddwr cyffredinol y BBC, Tony Hall, y llynedd:

Byddai hyn yn caniatáu i gynulleidfaoedd yng Nghymru gael gorsaf deledu genedlaethol gredadwy a allai ddarparu cynnwys o safon yn Saesneg, gan gynnwys drama, comedi a rhwydweithio cyfraniadau hefyd o bosibl.

Felly, i etholaeth drefol yn y cymoedd, fel fy un i yn Islwyn, mae’n hanfodol fod y gymuned Gymreig sy’n siarad Saesneg yn cael eu bywydau wedi eu hadlewyrchu ar y sgrin ar eu cyfer hwy eu hunain ac o bosibl, ar gyfer cynulleidfa yn y DU gyfan. Mae gennym y sgiliau i wneud hyn. Rydym yn ymfalchïo yn y lle hwn ein bod yn adlewyrchu natur ddwyieithog Cymru, felly mae’n ddyletswydd arnom hefyd i sicrhau bod ein cynnyrch teledu a radio hefyd yn adlewyrchu pwysigrwydd cyfartal y ddwy brif famiaith yng Nghymru. Fel y dywedwyd, mae’r amser ar gyfer geiriau caredig wedi pasio ers amser hir. Fel y mae’r pwyllgor hwn wedi argymell hefyd, mae’n bryd i’r BBC ddatblygu targedau penodol a mesuradwy ar gyfer portreadu Cymru yn ei raglenni rhwydwaith. Nawr yw’r amser i ddatganoli comisiynu, fel y dywedwyd, er mwyn sicrhau bod comisiynwyr rhwydwaith ar gyfer y gwledydd wedi eu lleoli yn y gwledydd hynny. A nawr yw’r amser i’r BBC adrodd yn flynyddol i’r Cynulliad hwn ar ei gynnyrch a’i weithrediadau sy’n berthnasol i Gymru.

Yn olaf, mae gwefan BBC Cymru yn cyhoeddi’n falch fod y BBC wedi darparu drych ar gymdeithas yng Nghymru ar radio, teledu ac ar amrywiaeth o lwyfannau digidol. Felly, gadewch i ni sicrhau gyda’n gilydd fod y drych hwn yn darparu adlewyrchiad cywir, ei fod yn disgleirio ac ar gael i bob un o’n cymunedau sy’n ffurfio tapestri hyfryd bywyd yng Nghymru. Felly, rwy’n cefnogi’r cynnig hwn. Diolch.